BULGARISTAN'IN CAZIBESI ARTIYOR
15-10-2005 ITOVIZYON

* Ortak bir tarihsel ve kültürel geçmisi paylastigimiz Bulgaristan, son yillarda
yatirim tesviklerini nicelik ve nitelik bakimindan gelistirerek yatirim mallari
ithalatinda hizli bir büyüme sagladi. Bulgaristan pazarini Türk girisimcilere anlatan
Türkiye'nin Sofya Ticaret Müsaviri Zuhal Eren, stratejik bir konumda olan ve ekonomik
büyümesini sürdüren ülkenin yatirimciya cazip olanaklar sundugunu söyledi.

Sema BILGIN ÖZYOL


Avrupa Birligi'ne üyelik yolunda ilerleyen Balkan ülkesi Bulgaristan ile Türkiye'nin
ortak bir tarihsel ve kültürel geçmisi bulunuyor. Bulgaristan Türkiye açisindan sahip
oldugu ticari ve ekonomik isbirligi potansiyelinin yani sira üçüncü ülkelere açilim
açisindan da büyük önem tasiyor. Türkiye'nin Sofya Ticaret Müsaviri Zuhal Eren, AB'ye
tam üyelik sürecinde olan ülkenin, gerek bir sinir komsusu olarak, gerek barindirdigi
Türk nüfusuyla, gerekse tüketim aliskanliklarinin benzerlikleri nedeniyle Türkiye'nin
dis ticaretinde daha fazla önem vermesi gereken bir ülke olduguna, Bulgaristan'in
2007 yilinda Avrupa Birligi'ne katilacak olmasinin iki ülke arasindaki ticari
iliskilere simdiden bir ivme kazandirdigina isaret etti.
2004 yili, NATO'ya üye olmasi, AB ile görüsmelerini tamamlayarak üç yil sonraki
üyeligi kesinlesmis ve uluslararasi kredi reytingini yükseltmis olmasi gibi
nedenlerle, Bulgaristan'in disariya açilmasinda önemli bir yil oldu. Liberal bir dis
ticaret politikasi uygulayan Bulgaristan'in stratejik konumu ise, ülkeyi Güneydogu
Avrupa'nin lojistik merkezi ve Avrupa ve Asya arasinda ulasim, enerji ve
telekomünikasyon alanlarinda bir kesisim noktasi olarak öne çikariyor.

DIS TICARETI 20 MILYAR EURO
Bulgaristan'in en önemli ticaret ortaklari arasinda Avrupa Birligi üyesi ülkeler olan
Italya, Almanya, Yunanistan, Fransa ve Belçika öne çikiyor. Ülkenin Türkiye, ABD,
Isviçre, Çin ve Rusya ile ticari iliskileri de önem tasiyor.
Bulgaristan, 2004 yilinda 8 milyar euroya yaklasan bir ihracat ve 11,6 milyar euroluk
ithalat ile artan bir ticaret hacmine sahne oldu. 2005 yilinin ilk yarisinda
gerçeklesen 4,4 milyar dolarlik ihracat ile yüzde 21'lik, yine ayni dönemde
gerçeklesen 6,6 milyar dolarlik ithalati ile de yüzde 24'lük bir artis kaydedildi.
Bulgaristan, AB ile yaptigi Gümrük Birligi ve EFTA, CEFTA, Türkiye, Makedonya,
Arnavutluk, Sirbistan-Karadag ve Israil ile yaptigi serbest ticaret anlasmalari (STA)
sonucunda sanayi ürünlerine gümrük vergisi uygulamiyor.

TÜRKIYE 3 TICARET ORTAGINDAN BIRI
Türkiye, 2003 yilinda 17 milyar euro ve  2004 yilinda ise 19,4 milyar euroluk üretim
yapan Bulgaristan'in ekonomisi için önemli bir ticaret partneri ve sinir komsusu olma
özelligini tasiyor. 2004 yilinda yüzde 5,6 oraninda büyüyen ve yillik enflasyon orani
yüzde 4 olan Bulgaristan, yaklasik 8 milyar euroluk ihracatinin yüzde 10'unu
Türkiye'ye gerçeklestirdi. Ayni yil Türkiye'nin 11,6 milyar euroluk Bulgaristan
ithalatindaki payi ise yüzde 6 olarak kaydedildi. Türkiye Bulgaristan'in belli basli
üç ticaret ortagindan biri olarak öne çikiyor.
2004 yilinda Bulgaristan'in Türkiye'ye ihracati yüzde 31 oraninda artarak 799 milyon
euro oldu. Ayni yil Türkiye'den ithalati ise yüzde 19 artarak 700 milyon euroya
ulasti. Bu rakamlar isiginda 2004 yilinda yaklasik 1,5 milyar euro olan Türkiye ile
Bulgaristan arasindaki dis ticaret hacmi, bir önceki yila oranla da yüzde 25'lik bir
artis gösterdi. Zuhal Eren, yapilan degerlendirmeler isiginda 2005 yilinda ticaret
hacminin 2 milyar euroya yaklasacaginin tahmin edildigini, böylece ticaret hacminin
2005 yili için konulmus hedef olan 2 milyar dolari asmasina mutlak gözüyle
bakildigini vurguladi.

SANAYI ÜRÜNLERI AGIRLIKLI
Türkiye'nin Bulgaristan'a ihracatinda sanayi ürünleri yüzde 88 ile büyük bir agirliga
sahip. Tüm ürünler içinde metal cevherleri, pamuk, tekstil, elektrikli-elektriksiz
makineler, demir-çelik, bakir, plastik ve bunlardan esya, yikama-temizleme ürünleri,
sabunlar ve motorlu kara tasitlari öne çikiyor.
Türkiye'nin Bulgaristan'dan ithalatinda ise daha dengeli bir sektörel dagilim
bulunmakla birlikte yine sanayi agirlikli bir durum mevcut. Türkiye'nin en çok ithal
ettigi ürünler, tarimsal ürünlerde ayçiçegi tohumu, bugday, çavdar, dari, madencilik
sektöründe petrol ve mineralden yaglar ve aritilmis bakir, çinko, sanayi sektöründe
ise demir-çelik, kimyasal ürünler (karbonatlar, peroksikarbonatlar, propilen) ve
tekstil olarak siralaniyor.

GELIR ARTISI TÜKETIME YANSIDI
Son yillarda Bulgaristan'in, yatirim tesviklerini nicelik ve nitelik bakimindan
gelistirerek yatirim mallari ithalatinda hizli bir büyüme sagladigini belirten Sofya
Ticaret Müsaviri Zuhal Eren, 2004 yilinda yatirim mallarinin toplam ithalattaki
payinin yüzde 26,5 oldugunu, Bulgar tüketicilerin gelirlerindeki kipirdanmanin az da
olsa kaliteli tüketim mallarina talebi artirdigini belirtti. Bu nedenle tekstil-hazir
giyim ve ayakkabi sektörleri, kozmetik ve eczacilik ürünleri, basta gelmek üzere
yabanci tüketim mallari ithalatinda da büyüme gözlendigine isaret eden Eren sunlari
söyledi:
"Tüketim mallari ithalati, 2004 yilinda yüzde 28,4 artis gösterdi. Gelirlerdeki
artisa bagli olarak ve ayni zamanda Bulgaristan'da üretim yapilmadigi için otomotiv
sektörü ithalatinda sürekli bir artis gerçeklesiyor. Avrupa otomotiv üreticileri
pazari kazanmak amaciyla Bulgaristan pazarinda agresif politika yürütüyorlar. Bu
sektörler Türk girisimcileri açisindan düsünülmesi gereken sektörler olarak göze
çarpiyor."
Organik gida, kuru meyve ve sekerleme, gida isleme ve tarim makineleri basta olmak
üzere makine, insaat, mefrusat, ofis ve otel mobilyalari sektörlerinin de Türkiye
açisindan potansiyel vaad ettigini vurgulayan Sofya Ticaret Müsaviri, Bulgaristan'da
çok çesitli meyve sebze yetistirilmesine uygun iklim bulundugunu, Avrupa'daki en
büyük kaynak suyu rezervine sahip olan Bulgaristan'in ayrica dünya sarap pazarinin da
yüzde 2'sini elinde tuttugunu kaydetti.

TÜRK TURIZMCILER AVANTAJLI
Bulgaristan, Karadeniz kiyisindaki sahil seridi, tarihi mirasi, daglari ve
kaplicalari ile hem yaz hem de kis turizminde bir potansiyele sahip bulunuyor.
Bulgaristan'da turizmin öncelikli sektörler arasinda olmasina ragmen bu sektörde
henüz yeterli tecrübe ve altyapinin bulunmadigini belirten Zuhal Eren, Türkiye'nin
turizm sektöründeki tecrübesini Bulgaristan'da yatirim yaparak kullanmasinin
Türkiye'ye kazanç saglayacagini söyledi.
Bulgaristan'da sirket kuran Türk yatirimcilari en çok büyük kentlerde, sirasiyla
Sofya, Filibe ve Türkiye'ye en yakin kent olan Haskovo'da bulunuyor. Daha sonra Türk
yatirimcilar, liman kent Burgaz ve soydaslarin yogun oldugu Kircali'de  faaliyet
gösteriyor.
Bulgaristan'in kuzeyi, özellikle soydaslarin yogun oldugu "Deli Orman" bölgesi ve
Türk sinirindan kuzeye giden ve Yambol, Tirgoviste, Ruscuk'u içeren koridorun,
yatirim tesviklerinin de bulunmasi sebebiyle Türk yatirimlari için öneriliyor. Ayrica
Varna ve Silistra hem büyük sehir olmalari hem de söz konusu tesvik bölgelerine dahil
olmalari nedeniyle girisimcilere önerilen bölgeler arasinda yeraliyor.

TÜRK YATIRIMI GÖRÜNENDEN FAZLA
Bulgaristan Yatirim Ajansi verilerine göre, Bulgaristan'in yabanci sermayeye açildigi
1992 yilindan 2005 yilinin ilk yarisina kadar Türkiye'den Bulgaristan'a gelen
dogrudan yabanci sermaye tutari 150,8 milyon dolar olarak gerçeklesti.
Bulgaristan'daki yatirimlarinin, Bulgaristan'daki toplam yatirimlarin sadece yüzde
1,36'sina karsilik gelmesinin, son yillarda Türkiye'den komsulara yapilan yatirimlar
düsünüldügünde, yeterince gerçekçi olmadiginin altini çizen Eren sunlari söyledi;
"Bunun bir nedeni resmi rakamlara, üçüncü ülkeler üzerinden gelen Türk sermayesinin
dahil edilmemesi, bir diger nedeni ise yatirimlarin kaydinin baslangiç sermayesine
göre tutulmasi. Müsavirligimizce bu bilgiler isiginda Türkiye'nin Bulgaristan'daki
yatirim stokunun, resmi rakamlarin en az üç kati ve yarim milyar dolar civarinda
oldugu tahmin ediliyor".

VIZE VE OTURMA IZNINDE SIKINTI VAR
Bulgaristan'in uyguladigi vize islemleri ile ilgili sorunlar yasandigina dikkat çeken
Zuhal Eren, Türk isadamlarinin bu ülkeye yaptigi kisa süreli is ziyaretleri için vize
bedelinin diger bölge ülkelerine kiyasla yüksek olmasinin, basvuru tarihi ile vize
isleminin neticelenmesi arasindaki sürenin uzunlugunun bu sorunlarin basinda
geldigini ifade etti.
Oturma izinlerinin de küçük ölçekli firmalar için maddi açidan külfet getirdigini
sözlerine ekleyen Eren, Bulgaristan'da isveren konumundaki yabancilarin "süresiz
oturma izni" alabilmesi için ya 5 yil süreyle, her yilin en az 6 ayini Bulgaristan'da
geçirmesi, ya da minimum 500 bin dolarlik yatirim yapmasi gerektigini belirtti.
Sofya Ticaret Müsavirligi'nin verdigi bilgilere göre Bulgaristan'da çalisma izni
çikartilmasi sirasinda da güçlükler ile karsilasiliyor ve iznin alinmasi yaklasik
1-1,5 aylik bir süre aliyor. Ayrica mevcut çalisma izni bulunanlar için de bu islem
her sene ayni sekilde tekrar ediliyor, evraklarin hazirlanmasi ve takip maliyeti kisi
basina 550 dolar civarinda tutuyor. Sinir geçis noktalarinda pasaport ve gümrük
islemlerinin uzun zaman almasi da yasanan sorunlar arasinda.
Demiryolu tasimaciligi, Bulgaristan Demiryollari geçis ücretlerinin yüksek olmasi ve
standart uyumsuzlugu gibi teknik engeller nedeniyle efektif olarak kullanilamiyor.
Karayolu tasimaciliginda ise karne sistemi bulunuyor ve farkli ücretler tahsil
edilebiliyor. Bunun yani sira Bulgaristan'dan geçecek nakliyecilerin yük limitlerine
uymasi, uymamasi durumunda ülkeden çikislarda yüksek tutarlarda "yük fazlasi"
ücretlerin ödemesi ve yük türüne göre özel izinler almasi gerekiyor.


YATIRIMCIYA CAZIP YATIRIM TESVIKLERI VAR

• Ortalama issizlik oraninin yüzde 50'nin üzerinde olan bölgelerde yapilan
yatirimlar, kurumlar vergisine tekabül eden miktarin sermayeye dönüstürülmesi ya da
sosyal sigorta ödemelerine yatirilmasi kosuluyla 5 yil kurumlar vergisinden muaf
tutuluyor.
• Arastirma merkezleri veya üniversitelerle ortaklasa yapilan AR-GE harcamalari vergi
tabanindan düsürülüyor.
• Amortisman oranlari, bilgisayar, yazilim ve yeni üretim ekipmani için 2 yil içinde
sifirlaniyor.
• En az 50 kisiye istihdam yaratan ve 5 milyon euronun üzerindeki yatirim
projelerinde 2 yil, ithal edilecek makine ve ekipman için KDV'den muafiyet
saglaniyor.
• Temettü üzerinden  sadece yüzde 7 vergi kesintisi (sirketin en az yüzde 20'sine
sahip AB vatandaslarina yüzde 0) yapiliyor.
• Sermaye kazançlari vergisi alinmiyor.
• Kurumlar vergisi sadece yüzde 15.
• Gelir vergisinde en yüksek oran yüzde 24 olup bu oran 300 euro üzerindeki gelirlere
uygulaniyor.
• Isverene, Is Kurumu araciligiyla istihdam ettikleri gençler veya engelliler için
ödedikleri asgari ücret üzerinden maas, emeklilik ve saglik sigortasi ödentileri, bir
yila kadar, iade ediliyor.
• 5 milyon euro ve üzerindeki yabanci yatirimlar Bulgaristan Yatirimlar Ajansi'ndan,
bu miktarin altindaki  yatirimlar Bulgaristan KOBI Gelistirme Ajansi'ndan destek
görüyor. Tarim üreticileri ayrica Tarim Bakanligi'na bagli Devlet Tarim Fonu'ndan
destek aliyorlar.


MÜSAVIRLIK YATIRIMCILARA BILGI DESTEGI VERIYOR

Türkiye'nin Sofya Ticaret Müsavirligi Türk girisimcilere çesitli hizmetler sunuyor.
Müsavirlik, Türk firmalarinin ihtiyaçlarina göre Bulgaristan ekonomisine, mevzuatina,
Bulgaristan'daki fuarlara, Bulgar firmalarina iliskin bilgi veriyor, Türkiye'de
gerçeklesecek fuarlari, onlara iliskin alim heyetlerini, seminer ve programlari
sektörel kuruluslar, ticaret ve sanayi odalari yoluyla veya firmalarla dogrudan temas
kurarak duyuruyor. Türkiye'nin Sofya Ticaret Müsavirligi, devlet yardimlarindan
yararlanan firmalari onaylayip, denetlemek ve müteahhitlik hizmetlerini takip ederek,
müteahhitlik firmalarina "Is alindi Belgesi" düzenleme görevini de sürdürüyor.
"Bulgar firmalarla ticaret yapacak Türk firmalarinin baslangiçta pesin çalismalari,
bunu yapamiyorlarsa sözlesme yaparak, sözlesmede anlasmazlik durumunda basvurulacak
ilgili mahkemeyi belirtmeleri gerekiyor" diyen Sofya Ticaret Müsaviri Zuhal Eren,
Bulgaristan'da bulunan Arbitraj Mahkemeleri'nin bu tür sorunlarda arabuluculuk
hizmeti verebildiklerini söyledi. Eren Bulgaristan'da özellikle küçük firmalarda
yabanci dil fazla kullanilmadigini bu nedenle is baglantilarinda Bulgarca bilen bir
tercümana ihtiyaç duyulduguna dikkat çekti.
Zuhal Eren, Müsavirligin Bulgaristan'dan Türkiye'ye ticaret amaçli giden heyetlere
kuracaklari temaslarda yardim ettigini, Bulgaristan'da pazar arastirmasi yapan veya
isyeri açan Türk firmalarina hizmet verecek sirketler ve tercüman temini konularinda
da yönlendirme yaptiklarini söyledi.
Sofya Ticaret Müsavirligi girisimcilere ihtiyaç duyduklari bilgileri Aralik 2004'de
hizmete açtigi internet sitesi kanaliyla da sunuyor. www.musavirlikler.gov.tr
adresinden ulasilan sayfada Bulgaristan'in yatirim, gümrük, dis ticaret mevzuatina,
Bulgaristan'da düzenlenen fuarlara, firma kurulusuna ve oturum iznine iliskin pratik
bilgiler bulunuyor. Müsavirlik tarafindan hazirlanan ülke raporlarina, istatistiklere
ve duyurulara da bu adresten ulasilabiliyor.

ÖNEMLI ADRESLER

Bulgaristan'da Kurulan Türk-Bulgar Isadamlari Dernekleri
Bulgar ve Türk Isadamlari Birligi - Sofya
Tel: 00359 2 843 89 79
Bulgar ve Türk Isadamlari Dernegi (Butid) - Sofya
Tel: 00359 2 931 05 05
Bulgar ve Türk Isadamlari Dernegi (Bultis) - Plovdiv
Tel: 00359 32 966 790
Türk - Bulgar Ticaret ve Sanayi Odasi - Sofya
Tel: 00359 2 944 18 20

Bulgaristan San. Tic. Odasi (BCCI)
Tel:3592 987 25 38
Faks:3592  987 32 09
www.bcci.bg
BCCI- Ticaret Sicili  
Tel:3592 987 88 84

Bulgaristan Yatirimlar Ajansi
Tel: 3592 985 55 00
Faks: 3592 980 13 20
http://investbg.government.bg/

Bulgaristan KOBI Gelistirme Merkezi
Tel: 3592 980 50 69
Faks: 3592 980 58 69
www.bepc.government.bg