[YAZARLAR] - KADIR DIKBAS - Avrupa parasiyla Rusya ve Balkanlar’a Yatirim
Zaman Gazetesi 28 Mart 2006

Ekonomik istikrarla birlikte Türk özel sektörünün borçlanma imkanlari da genisledi. Su günlerde özel kesim dis borçlanmada devletle yarisiyor.


Yurtdisindan Türkiye'ye getirilen paralar, yatirimlara ivme kazandirirken bir yandan da döviz bolluguna yol açiyor.

Isin bu yönü genelde biliniyor. Bir de fazla bilinmeyen bir konu var. O da, Türk sirketlerinin yurtdisinda yaptiklari yatirimlari yine yurtdisi finansmanla gerçeklestirmeye baslamasi. Önceleri pek basvurulmayan bu yöntem son birkaç yildir ragbet görmeye basladi. Özellikle Rusya ve Balkanlar'da.

Türk özel sektörü, Orta Asya ve Dogu Avrupa ülkelerinde en fazla yatirim yapan ülkeler arasinda sayiliyor. Bugüne kadar bu yatirimlar büyük oranda öz kaynaklarla ya da yerli finansman yoluyla gerçeklestirildi. Sadece küçük bir kismi uluslararasi kredi kuruluslarinca finanse edildi. Bu kuruluslarin basinda da EBRD, yani Avrupa Imar ve Kalkinma Bankasi geliyor. Bugün bu kaynagi kesfeden Türk sirketleri yurtdisinda önemli projelere imza atiyor.

EBRD, Dogu Bloku'nun dagildigi 1991 yilinda kuruldu. Amaç, eski Sovyet ülkelerinde özel sektörün ve demokratik yapinin gelismesine ve yerlesmesine katki saglamak. Banka, geri ödeme süreleri 5 ile 10 yil arasinda degisen vadelerde, sabit ya da degisken faizli krediler veriyor. Kazakistan'dan Letonya'ya kadar 27 ülke ilgi alaninda.

Banka, kuruldugu günden bu yana basta Avrupali ve Amerikali sirketler olmak üzere binlerce sirkete 30,3 milyar avroluk kredi dagitmis. Sadece geçen yil verilen kredi tutari 4,3 milyar avro. Proje sayisi da 151. Bu haliyle banka, bölgedeki yatirimlarin en büyük finansörü konumunda. Özellestirme uygulamalarindan bankacilik ve sanayiye, büyük ölçekten küçük ölçege kadar farkli alanlarda kredi veriyor.

20 milyar avro sermayesi bulunan EBRD'ye 230 milyon avro ile Türkiye de ortak. Banka'nin en büyük ortagi ise 2 milyar avroluk hisseyi elinde tutan ABD. Ondan sonraki büyük hissedarlar 1,7'ser milyar avro ile Almanya, Ingiltere, Italya, Japonya ve Fransa.

Banka'nin Türk sirketlerine açtigi en son kredi, birkaç ay önce kesinlesen Vestel'in Rusya'daki televizyon fabrikasina ek olarak yapacagi tesisler için açilan 28 milyon dolarlik kredi. Ondan önce de Sisecam, Rusya Federasyonu'na bagli Baskortostan'in baskenti Ufa'da kurdugu fabrika için 32,5 milyon dolar almisti. Gürcistan ve Bulgaristan'daki fabrikalarin kurulusu sirasinda da kredi destegi alan Sisecam, 100 milyon dolara yakin toplam kullanim ile EBRD'nin en fazla kredi verdigi Türk sirketi.

Bununla birlikte kesinlesmesi beklenen bazi önemli müracaatlar söz konusu. Bunlardan biri, 77 milyon dolar tutarindaki Tiflis uluslararasi hava limani projesini üstlenen TAV'in talep ettigi 27 milyon dolarlik kredi. Digeri de Hayat Kimya'nin Bosna Hersek'te kuracagi tesis için yaptigi 11 milyon avroluk müracaat.

1991 yilindan bu yana Türk sirketleri yaklasik 500 milyon avroluk EBRD kredisi kullanmis. Bu rakam, diger Avrupa ülkeleriyle kiyaslandiginda çok düsük. Bankanin küçük ortaklarindan olan Yunanistan'in kullandigi tutar bile 600 milyon avroyu asiyor. Banka'daki hissesi Türkiye'nin yarisi kadar olan Yunanistan'a ait sirketlerin Türkiye'den daha fazla kredi kullaniyor olmasi düsündürücü. Ancak, artan ilgi ile birlikte yakin zamanda Türk sirketlerinin, EBRD kaynaklarini Yunan sirketlerinden daha fazla kullanir hale gelmesi bekleniyor. Fakat bunu yapacak sirketler yine büyük ölçekliler. Küçük ve orta boy isletmeler henüz o noktaya gelebilmis degil.

EBRD kredisiyle yatirim yapan bazi sirketler

Sirket - Yatirim yaptigi ülke

Sisecam - Rusya, Bulgaristan, Gürcistan

Vestel - Rusya

Çalik - Türkmenistan

Ülker - Romanya, Kazakistan

Migros - Bulgaristan, Makedonya

Opet-Aygaz - Bulgaristan

Bayteks - Özbekistan

Bursel - Özbekistan

Demirbank - Kazakistan, Kirgizistan

Isiklar - Bulgaristan

Efes - Rusya, Kazakistan