Kadim bir sehir: Gostivar  
Milli Gazete  Ayhan Demir             ayhan_demir@hotmail.com
27.10.2006  
   
         
          Bati Makedonya sehirlerinden olan Gostivar, MÖ. VIII. asra kadar uzanan köklü bir geçmisi olan sehir. Bu nedenle Romalilardan Bizans'a, Hunlulardan Avarlara, Bulgarlardan Vardarlara, Kumanlardan Osmanliya kadar uzanan genis yelpazeli bir kültür mirasina sahip. Gostivar ve civarinin adi Osmanli Tahrir defterlerinde "Yukari Nahiye" olarak geçmektedir.

           Gostivar kadim oldugu kadar çok önemli bir cografî konuma sahip bir sehir. Gostivar, Osmanli döneminde Üsküp-Debre-Tiran-Diraç, Üsküp-Ohri, Üsküp-Manastir-Selanik, Prizren-Kalkandelen-Manastir-Selanik, Prizren-Kalkandelen-Debre-Tiran-Diraç vb. sehirlerin arasinda uzanan çok islek ticaret yollarinin kesistigi bir kavsak noktasi oldugundan, ticaret bakimindan büyük gelisme göstermistir. Sehirde ve civardaki Türk köylerinde imalathaneler, zanaat, bakkal vb. dükkânlar açildi. Çarsi ve pazar kuruldu. Böylece Yukari Nahiye'nin sosyo-ekonomik durumu degisti.

           Osmanli döneminin son yillarinda Gostivar, Polok vadisinin ve Bati Makedonya'nin önemli bir zanaat, ziraat ve ticaret merkezi oldu. Ancak Balkan savaslari ve Birinci Dünya Savasi yillarinda baska yerlerde oldugu gibi Gostivar'da da ticaret, zanaatçilik ve ziraat durakladi, hatta geriledi. Söz konusu savaslar sirasinda Gostivar ve civarindaki Türklerin bir kismi Sirplar ve Bulgarlar tarafindan katledildi, bir kismi Istanbul ve Anadolu'ya göç etti, bir kismi ise perisan bir halde oldugu yerde kaldi.

           Bati Makedonya'nin ortalarinda yer alan Gostivar, 90 bin nüfuslu bir kent. Sehrin çogunlugu Arnavut ve Türk kökenli insanlardan olusuyor. Sehirde 60 bin Türk yasiyor. Geri kalan 30 bin kadar Arnavut ve Makedon da Türkçe biliyor. Yani Gostivar Balkanlarda, belki de, herkesin Türkçe konusabildigi ender sehirlerin basinda geliyor. Sehirde birçok dernek ve vakif faaliyet gösteriyor, birçok gazete ve dergi yayimlaniyor: Sedat Süleymani'nin baskanligini yürüttügü Prizma Dernegi, Florim Agai'nin Genel Baskani oldugu Demokratik Eylem Hakyol Partisi Gençlik Forumu, Abdülkadir Hikmet Dogan Egitim Kültür Sanat Merkezi, Süleyman Baki'nin Baskanligini yürüttügü Ensar Kültür Yardimlasma Dernegi, Fadil Hoca'nin Genel Baskanligini yürüttügü Makedonya Türk Sivil Toplum Teskilatlar Birligi bunlardan sadece bir kaçi.

           Gostivar'daki bürosunda ziyarete gittigimiz MATÜSITEB Genel Sekreteri Avukat Salih Murat'in duvarinda asili duran Saadet Partisi Bayrampasa Gençlik Kollari takvimi ve kizinin Milli Görüs selami vererek "Mücahid Erbakan" diye haykirmasi hem bizi fazlasiyla duygulandirdi hem de Milli Görüs'ün bir dünya hareketi oldugunu bir kez daha ispatladi. MATÜSITEB'in faaliyetleri hakkinda bize bilgiler veren Salih Murat, daha sonrasinda Abdülkadir Hikmet Dogan Egitim Kültür Sanat Merkezi'ni gezdirdi. Gezimiz esnasinda her gün burada onlarca hanim kardesimizin Kur'an ve Islami ilimler dersi için toplandigini söylediginde çok mutlu olduk. Elhamdülillah, tüm baski ve zorbaliklara karsin, Makedonya'daki Müslümanlar hala Islam'la arlarindaki bagi saglam tutmaya çalisiyorlar.

           Gostvar'da birde ismi Türk Ilkokulu var. Okul müdürü Gülcahit Emin, iftar sonrasinda bizi MATÜSITEB Baskani Fadil Hoca ile birlikte ilkokula götürüyor. Kapida bizi okulun iki ögretmeni karsiliyorlar. Sanki Türkiye'de bir ilkokulu gezer gibiyiz. Türkiye'den 8 okulla kardes okul olan okulun müdürü Gülcahit Bey, takdir edilmesi gereken isler basarmis. Osmanli 1912 yilinda Balkanlardan ayrilmak zorunda birakildiktan tam 94 yil sonra ilk defa mehterimiz bu yil 23 Nisanda bu okulda gösteri yapilmis. Okulun ögrencileri son iki senedir Ramazan'i ilahiler ve kasidelerle karsiliyor ve idrak ediyorlar. Elbette bu okulun faaliyetlerini artirarak devam ettirmesi için Türkiye'den gelecek dua ve destege ihtiyaç duyuyorlar.

           "Alaca'li" bir sehir: Kalkandelen

           Makedonya Cumhuriyetinin ikinci büyük sehri Kalkandelen; ülkenin Kuzey-Batisinda Sahr Dagi eteklerindeki Pena Nehri kenarinda bir sehir. Osmanli Türklerinin ve Arnavutlarin israrla Kalkandelen diye andiklari sehre Makedonlar Tetova diyorlar. Kalkandelen, Makedonya'da milliyetçi Arnavutlarin kalesi durumunda ve Arnavutlarin çogunlukta oldugu Kosova ile arasinda sadece Sar Daglari var.

           Kalkandelen, Sar Dagi'nin eteklerinde, Vardar Ovasi'nin üzerinde kurulmus bir sehir. Eger o meshur "Vardar Ovasi, Vardar Ovasi..." sarkisini dilinize dolayip ovaya tepeden bir bakmak istiyorsaniz, Sar Dagi"nin yüksek bir yerine çikmalisiniz. Buradan hem Kalkandelen"i hem de Vardar Ovasi"nin uzayip giden siluetini rahatlikla seyredebilirsiniz.

           Harâbâti Baba Tekkesi, Osmanli Imparatorlugu devrinde eski Yugoslavya topraklarinda yapilan dört yüz tekkeden sadece biri. Sar Daglari'nin etegine kurulan ve yaklasik 500 yillik tarihe sahip bu Bektasi ocagina, üzerinde gözetleme odalari bulunan mavi boyali yüksekçe bir kapidan giriliyor.

           Bektasi dervislerinin Tito döneminde ortadan çekilmesiyle bakimsizlasan tekke, kumar oynanan, yemek yenen, eglenceli partiler düzenlenen turistik bir merkez haline getirilmis; ancak iki yil önce Arnavut Kurtulus Ordusu (UÇK) ile Makedon askerler arasinda çikan çatismalarda hasar görmüs. Halen duvarlarda birçok kursun deligi mevcut.

           Tekkenin genis bahçesine girer girmez sol tarafta UÇK mensuplarinin kaldiklari ve savasta çarpisan UÇK askerlerinin resimleri olan bina bulunuyor. Bahçenin bir kösesindeki tek katli evde yasayan Bektasi Babasi"nin halen müritleri var.

           Evin karsisinda ise Sünnilerin namaz kildigi küçük bir mescit bulunuyor. Sonbahar olmasina ragmen güllerle bezeli olan tekke bahçesi, savastan önce, halkin soluklanmak için ugradigi bir mekan oldugu zamanlara dönmeye çalisiyor.      

           Kalkandelen"in alâmet-i farikalarindan bir digeri de, Alaca Camii"dir. 1833 yilinda Abdurrahman Pasa tarafindan yaptirilan caminin sadece iç duvarlari degil, dis duvarlari da bir karis bosluk birakilmadan solmayan boyalarla nakis nakis islenmis. Rivayete göre caminin boyalari için elli bes bin yumurta aki kullanilmis. Ve caminin son cemaat yerindeki iç kubbelerine, Istanbul camilerinin renkli resimleri ustalikla yapilmis. Alaca Camii"ni ziyarete gittiginiz de, üst katta Kur'an dersi alan çocuklari da ziyaret etmeyi ihmal etmeyin. Onlara vereceginiz her selam, aramiza çekilmeye çalisilan yapay sinirlarin çatirdamasina ve tamamen ortadan kalkmasina vesile olacaktir insallah.