16/12/2006
Kadin, kent ve balkanlar    

Ali Koçak
Kadinin sokaklarinda görünmedigi, hayatin içinde yer almadigi kentler eksiktirler. Mimari ve tarihi dokuya özensizlik, duyarsizlik hissettirir kadinsiz kentler.. Sanki geçmisleri yok gibidir. Yasayanlarina sunduklari sinirlidir. Kentin hakimi erkekler kendilerini tarif edebilecekleri, begendirebilecekleri birinden yoksun olduklarindan, erkek mekânlarinda özensiz ve eksik bir hayatin kisirliginda günü tüketirler.

Oysa kadinin kendini var etegi kentler hayata dönüktür. Üsluplari vardir. Kentin yasama alanlari ortakligi sergiler. Bu ortaklik ve sahiplenme bilinci kentin dokusuna da yansir. Tarih korunur ve insanlar bu dokunun içinde geçmisleriyle barisik yasar. Geçmiste yasanan aci, sevinç, ask kentin sokaklarina yansir. Sokaklarda kentin öyküsünü okuyabilir, sizden önce yasananlari biraz düs gücüyle kurgulayabilirsiniz.

Balkan kentleri belki de bu nedenle insana yasama sevinci verir. Iki büyük dünya savasi ve geçen yüzyilin en acimasiz savaslarinin acilarina ragmen, Balkan kentlerinde kadin bütün varligi ile hayatin içindedir. Erkekle beraber sokaktadir kadin. Eski Yugoslavya'nin kültür baskenti olarak tanimlanan Saraybosna'da, savasin en acimasiz günlerinde kadinlar bir baskaldiri olarak en güzel halleriyle sokaklarda dolasirdi. Basçarsi gibi Osmanli mimarisinin özelliklerini tasiyan kentin eski bölümünün yani sira, çagdas mimari tasarimi kentin yeni kismi insani rahatsiz etmeyecek bir dokunun parçalaridir. Kent insani kucaklar Kadin ve erkek birliktedir. Birbirlerini ve kenti korurlar. Yasarlar. Bütün Balkan kentlerinde oldugu gibi Saraybosna'nin da ortak yasam mekânlari kafelerdir. Kadin ve erkegin bir arada bulundugu, sevisir gibi durduklari mekânlar. Bu duyguyu Zagrep'de, Belgrad'da, Üsküp'te de yasarsiniz.

Balkanlara hayat veren iki irmagin kesistigi bir alana kurulu Belgrad, savas sonrasi ve uluslararasi toplumun uyguladigi ambargo ve onca yoksulluga karsin direncinin yitirmemistir. Savas sonrasi demokrasi istemiyle kadin ve erkek yan yana mücadele etti. Bedel ödediler, karsiligini aldilar. Bu, yasama tutunmanin zaferiydi. Aski bilmenin.

Zagrep bin yillik bir kent. Güzel kadinlarin kenti. Kadinin kent ile temasini her noktada hissedebilirsiniz Zagrep'de. Kentin meydanlarinda ya da kafelerin yan yana dizildigi Barlar Sokagi'nda. Çogu genç insanin bakislarinda ask vardir. Kadinin bakilmaktan, erkegin bakmaktan hoslandigini bu kentte anlayabilirsiniz. Üsküp, eski Yugoslavya'nin ekonomik açidan en yoksul ülkesinin baskenti. Türk kahvesi ve Türk yemeklerini de bulabileceginiz kentin Osmanli Mahallesi de olarak adlandirilan eski kisminda, Osmanli mimarisinin seçkin örneklerini de bulabilirsiniz. Bu özellik Osmanli'nin bölgede 700 yil hakimiyet kurmasi nedeniyle çogu balkan kentinin ortak özelligi...

Balkan tarihi sürekli bir mücadelenin tarihi. Bu mücadele kadin ve erkegin yan yana durmasina neden olmus. Bu birliktelik de kentlere yansimis. Insana ve yasama iliskin bunca güzelligin toplandigi bu kent insanlarinin temelinde sovenist irkçiligin körüklenerek ateslendigi savaslari, insan idealini zedeleyecek vahseti yasamalari ise, anlasilmasi güç bir olgu.

Yasam paradoksal örgüsünü sert çizgilerle belirliyor. Bir tarafta yer kürenin en çekici cografyasi, diger tarafta hatirasi bile korkutucu vahset sahneleri.

Balkanlara gidin. Yasadiklariniz yeni bir renk olarak kalacak hafizanizda.

Birgün Pazar
Ali Koçak