17 Kasim 2007  
Yalçin BAYER  ybayer@hurriyet.com.tr

Hem hasret hem garip

MAKEDONYA'nin batisina düsen Gostivar'a giderken ilk önce Kalkandelen'e ugradik; vadi boyunca Arnavut nüfusun agirlikli oldugu köyler kar altindaydi...

Avrupa'da çalisan 'gurbetçi' Arnavutlar, köylerini üç dört katli binalarla donatmislar. Balkanlar'daki Arnavut agirligi önümüzdeki 10-15 yil içinde siyasal ve ekonomik olarak daha da artacak. Türklerin durumu ise 'göç'lerle daha etkisizlesiyor. Bu ayri bir yazi konusu olmali.

Neyse... II. Murad'in yaptirdigi ancak Fatih'in tamamladigi, Vardar Nehri üzerindeki 13 gözlü Tas Köprü'nün yakinindaki Stone Bridge Oteli Makedonyali Türk isadami Aydogan Ademoski'ye ait... Ademoski Balkanlar'da ilk açilan Ramstore alisveris merkezinin % 75 hissesini de Koç'lardan yeni almis. Simdi büyük bir otel insaatina daha baslamis; "Romanlarin özel iki televizyonu var; Türklerin yok. Bir Türk TV kanali kurmak istiyorum" diyor.

Yahya Kemal kim bilir kaç kez geçmistir Tas Köprü'den?

Makedonya 2.1 milyon nüfuslu; cografi anlamda Trakya'dan daha küçük bir yer. Ülke topraklarinda Makedon nüfus (% 65) agirlikli; sonra Arnavutlar (25.22), Türkler (3.85) ve Romanlar (2.6) geliyor; sirasiyla da Sirplar, Bosnaklar, Ulahlar... En yaygin din Ortodoks (64.7), Müslümanlarin orani 33.3 gibi...

550 bin nüfuslu Üsküp'te 26 Temmuz 1963'teki depremde yikilan tren istasyonunun bir bölümü ve akreple yelkovani 5.17'de duran saat, 'ibret' için aynen korunuyor. (1999 Adapazari depreminden sonra bir 'enkazin' korunmasini dönemin Bayindirlik Bakani Koray Aydin'a önermistik; evet demesine karsin o zamanki yogunlugundan olsa gerek hiç üzerinde durulmadi.) Ramstore'u geçtikten Üsküp'ün en merkezi caddesinde Rahibe Teresa'nin heykeli ile karsilastik; üç yil önce dikilmis. Türklere göre 'Arnavut Çingenesi' olan Teresa, 1910 yilinda Üsküp'te dogmus, Katolik misyoner olarak Hindistan'a gitmis ve yoksullara yaptigi yardimlardan ötürü de Nobel Baris ödülü almis... 2004'te kapanan Türklerin 'Birlik' gazetesinin yazari Enver Ahmet ünlü Makedonya Caddesi'ndeki bir yeri isaret ederek söyle diyor: "Tarih boyunca Makedonya'da ates ve kan hiç dinmedi. Bunun son örneklerinden biri olan 1995'te Makedonya'nin 1. Cumhurbaskani Kiro Gligorov'a yapilan suikast girisimi iste burada gerçeklesti. Gligorov agir yaralanarak bir gözünü kaybetti. Süleyman Demirel hemen kendisini Türkiye'ye getirterek tedavi ettirdi."

GÜNÜN SÖZÜ

"Kardeslik ve birligimizi kendi gözbebeklerimiz gibi koruyalim."

(Eski Yugoslavya Devlet Baskani Tito)

Osmanli eserleri

Kalkandelen'de, 1600'lü yillarda yapilan Alaca Camii, hem geçmisi hem de süslemeleriyle özellikli bir yapi. Yanmis yikilmis ama en son 1880'lerde yeniden yapilmis. Kubbe kemerlerinde Istanbul ve Haliç resimleri var. Bu muhtesem güzelliklere yeni baslayan Avrupa'daki aydinlanmanin etkisi olabilir mi? 77 dönümlük bir alana yayilmis hani, mescidi ile Bektasi Harabati Baba Tekkesi'nin, savasta Arnavutlarin UÇK'sinin karargahi yapilmasi, aslinda sahipsizligin bir göstergesi. Kosova ve Makedonya'daki yüzlerce Osmanli eseri, Türk nüfus azalmaya baslamasindan dolayi özensiz bir sekilde Arnavutlarin kontrolüne geçiyor. Bunlarin korunmasi için Türkiye'nin hem siyaseten hem de ekonomik açidan yapmasi gereken çok sey var.

Gostivar'da bir Atatürk Okulu

VE Gostivar... 10 bine yakin Türk yasiyor. Prizren'den (Kosova) ve Üsküp'ten sonra Türklügün en agirlikli yasandigi ikinci kent... Türkiye'de 'yozlastirilan' bazi ilkögretim okullarina bakildiginda egitim bakimindan onlara örnek teskil edecek bir egitim yuvasi; Mustafa Kemal Atatürk Okulu... II. Dünya Savasi'ndan sonra Makedon bir partizanin adini tasiyan okul, Türklerin istegi üzerine degistirilmis. 57 yillik süreçte, tecrübeli ve fedakar egitimcilerin çabalari sonucu 'Balkanlar'in gözdesi' bir okul haline gelmis. Dis kapida müdür Gülcahit Emin ve ögretmenler bizi karsilarken, ana binada 1200 ögrenci dakikalarca "Türkiye, Türkiye..." diye haykiriyordu. Türkiye'nin 'uçbeyleri' demek gerekiyor kendilerine... Okul ögrencilerinin 23 Nisan kutlamasi yapmalari ve kent içinde mehter marsi ile yürümeleri, Osmanli'nin çekilmesinden beri ilk kez oluyormus.

Simdiye kadar Türkiye dahil kimseden talepleri olmamis, kendi yaglari ile kavrulmuslar hep. MHP'li milletvekilleri "Hiç ihtiyaciniz yok mu?" diye sordular; "Yandaki arsamiza bir spor salonu yapmak istiyoruz" dediler sadece. Geçen yil Basbakan Erdogan da bu okulu ziyaret etmis. Gerisini yazmaya gerek yok; Balkanlar'i da düsünüyordur. Sadece sova dönük iftar konvoylarinin disinda yapacak baska seyler de var.

Birkaç ögretmenin; "Bu topraklar ucuz alinmadi... Türkiye'yi unutmak mümkün degil... Milli Misak'in disinda Türk olmanin zorluklarini yasiyoruz" sözleri dikkatimizi çekti. Makedonya Türk Kadinlar Birligi Baskani olarak Balkanlar'daki Türk kadin örgütlerini bir araya getirme basarisini gösteren Sidika Aga, burada 'atip tutanlar' için ince bir dokundurma da yapti; Gostivar agzi ile "Bindim treni, unuttum seni!.."

Türkkan'dan 2. anaokulu

SIDIKA Hanim'in 'bizi unuttunuz' sitemine karsin ailesinin geçmisine sahip çikan ve buralarda egitime büyük katkilar saglayanlar da vardi; Rumeli Egitim Vakfi Genel Baskani Lütfü Türkkan "Gün geçtikçe Türkçe egitim yapan ögrencilerin sayisi azalirken, Türkçe egitim yapan anaokullari sayesinde egitime Türkçe ile baslayan çocuklarin sayisinda artis olacaktir" dedi.

Geçen yil memleketi Üsküp'e kendi adina bir anaokulu bagislayan Türkkan, bu yil da esi Sebnem Türkkan'in memleketi Gostivar'a aynisini yaptirmis. Üsküp Büyükelçisi Taner Karakas ile Makedonya Devlet Bakani Adnan Kahil'in de katildigi açilis töreninde hem sevinç hem de hüzün vardi. Minik ögrencilerin gösterileri, ilkögretim ögrencilerinin Türkiye duygusu ile dolu konusma ve siirleri, çok kisinin gözlerini yasartti. Aydin Türk kadinlarinin yaptigi börek, çörek ve tatlilar, CNN Türk'te bizim Mehmet Yasin'in programinda gösterilecek kadar görsel ve lezzetliydi.