Diziler tarihi mi temizliyor? Günaydın! Burası Rumeli!
Televizyonların yeni gözdesi dönem dizileri. Tarihte yaşanmış olaylar ya da dönemlerden yola çıkılarak kurgulanan hikayeler, birbiri ardına izleyiciyle buluşuyor. Peki diziler tarihe ne kadar sadık kalıyor? Rumelili tarihçi Yıldırım Ağanoğlu Elveda Rumeli'yi Mehmet Niyazi Özdemir ise Hatırla Sevgili'yi tarihi doğru aktarmadıkları için eleştiriyor.


NURCAN ÇALIŞKAN
Yeni Şafak 20 Ocak 2008

Tarih, dizi yapımcıları için yeni bir kazanç kapısı oldu. İstiklal ve Çanakkale mücadelesini anlatan Kurtuluş, Kırık Kanatlar, Kınalı Kuzular gibi yapımların ardından Çemberimde Gül Oya, Kelebek Çıkmazı gibi dönem dizileri ekrana geldi. Bu furya bir süredir Hatırla Sevgili, Karayılan ve Elveda Rumeli ile devam ediyor. Bir çoğu aynı proje tasarımcılarının elinden çıkan diziler, tarihi olayları ve dönemleri ekrana taşıyor. Yakın tarihi bilmeyen bir çok izleyici ise dizilerde anlatılanları 'gerçek' gibi izliyor. Peki diziler gerçekten dooğu bilgi mi veriyor? Bunu öğrenmek için Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Rumeli Araştırmaları Grup Başkanı tarihçi-yazar Yıldırım Ağanaoğlu ile yakın tarih çalışmalarıyla tanınan tarihçi yazar Mehmet Niyazi Özdemir'in kapısını çaldık. Her iki tarihçi de sanat açısından beğendikleri dizileri, içerik olarak kıyasıya eleştirdiler.
Tarihçilerin görüşlerini vermeden önce hangi dizide ne anlatılıyor ve bu dizileri kimler yapıyor buna bakalım.


Solun 'acınacak' tarihi...


Dönem dizileri içinde en çok ses getiren şüphesiz Hatırla Sevgili. 27 Mayıs darbesiyle başlayan, Adnan Menderes, Deniz Gezmiş'in idamlarını anlatan, sağ-sol çatışmalarını yansıtan dizi 12 Eylül 1980 darbesinin anlatımıyla son bulacak. Dizinin proje tasarımı Sis Yapım ve Tomris Giritlioğlu'na ait, danışman ekipte ise Can Dündar, Yılmaz Karakoyunlu ile Ferhat Kentel yer alıyor. Tarihi ekranlara taşıyan bir diğer dizi de Karayılan. Bülent İnal ve Begüm Bingören'in başrollerini paylaştıkları dizi İstiklal Savaşı'nda Antep Urfa Maraş hattı üzerinde halkın da desteğiyle Fransızlara karşı mücade veren Karayılan isimli bir kahramanın hikayesini anlatıyor. Bu dizinin proje tasarımı yine Tomris Giritlioğlu'na ait. Erdal Özyağcılar ve Şebnem Sönmez'in başrollerini paylaştıkları Elveda Rumeli ise Osmanlı'nın son dönemindeki Balkanları anlatıyor. Konseptiyle izleyenleri tarihi bir yolculuğa çıkaran dizi, Rumeli'yi nasıl kaybettiğimizi esprili bir dille ekrana getiriyor. Dizi, başarılı bir yapım olarak dikkat çekiyor ancak tarihi gerçekleri aktarma konusunda oldukça tepki çekiyor.


ABDÜLHAMİD HAN YANLIŞ SUNULUYOR


Başta Elveda Rumeli olmak üzere tarihi dizilerle ilgili görüşünü aldığımız H. Yıldırım Ağanoğlu izleyiciye televizyon aracığılıyla tarih anlatmanın daha eğitici olduğu görüşünde. Ancak tarihin dizilere ya da televizyon yapımlarına uyarlanmasının ciddi bir sorumluluk gerektirdiğini düşünüyor. Elveda Rumeli'yi bu gözle değerlendiren Ağanoğlu, Rumeli asıllı bir tarihçi olarak Rumeli'yi konu alan bir dizi çekilmesinden son derece mutlu olduğunu söylüyor. Hatta dizide Sütçü Ramiz karakterini başarıyla canlandıran Erdal Özyağcılar'ın talebi üzerine Rumeli ağzı konusunda yararlanabilecekleri kaynakları da vermiş. Diziyi hem Rumelili hem de bir tarihçi gözüyle izleyen Ağanoğlu, dizide tarih açısından hassas davranılmadığını belirtiyor.


PÛRSİCAN'IN SEÇİLMESİ YANLIŞ


Dizide hikayenin geçtiği Pursican köyünün mekan olarak seçilmesini de eleştiren Ağanoğlu, “Öncelikle Pürsican'ın ismi dizide söylendiği gibi Pürsıçan değil. Bunu düzeltmemiz gerekiyor. Ayrıca Rumeli'nin Türklerle ilgili tarihini anlatmak için seçilebilecek en son yer. Çünkü Pursican tarihi hiç yansıtmıyor” diyor. Aağnaoğlu, Balkanlarda tarih denilince akla gelen Üsküp, Saraybosna, Priştine, Kosova ve Selanik gibi tarihi hazinelerle dolu yerler varken Pursican'ın seçilmesini ismindeki ilginçliğe bağlıyor. Dizideki yanlışlıklardan örnekler veren Ağanoğlu, şunları söylüyor: “Manastır Valisi'nin Pursican kaymakamını toplantıya çağırması da abes. İstanbul Valisi'nin Sakarya'nın Hendek ilçesindeki kaymakamı toplantıya çağırması idari olarak nasıl imkansızsa bu da aynen öyledir.” Ağanoğlu, Elveda Rumeli'de padişahın ve paşanın oğlunun küçümsendiğine ve Makedonlar'ın da çok övüldüğüne dikkat çekiyor. Ayrıca dizide Paşa'nın oğlunun sınırsız yetkilere sahip olmasını da garip bulan yazar, “Osmanlı Devleti aşiret ya da bedevi devleti değil, hukuku, mahkemesi olan bir devlettir” diyor.


RUMELİ'DE EZAN DİNMEZDİ

Başrol karakteri İttihat ve Terakki üyesi Kara Kalpaklı Mustafa'nın da padişah ve saltanat düşmanı olarak lanse edilmesini doğru bulmayan Ağanoğlu, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Sultan Abdülhamit, anlatıldığı gibi imparatorluğu karanlığa hapsetmeye çalışan bir padişah değildir. Aksine Cumhuriyeti kuran nesiller, Abdülhamit'in Rumeli'de ve Anadolu'da yaptırdığı, nam salmış rüştiyeler ve mekteplerden yetişmiştir.” Bölge halkının önemli bir kısmının Müslüman olduğunu, Rumeli'nin camileriyle ün saldığını, ezan sesinin dinmediğini de vurgulayan Ağanoğlu, Rumeli'yi anlatan bir dizide ezan sesinin duyulmamasını da düşündürücü buluyor. Tarihe gri bakmak gerektiğini söyleyen Ağanoğlu, 'Rumeli'nin elden gidişi sadece padişaha, Bulgar çetelerine ya da İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne bağlanamaz. Son 300 yıllık Osmanlı tarihine bakmak lazım” diyor. Ağanoğlu, dizide anlatılan aşkın yaşanmasının ise 'dönemin şartları içinde imkansız' olduğunu ifade ediyor. Ağanoğlu, bu eleştirilerinin yanında Üsküp Türk Tiyatrosu oyuncularının dizideki performansını beğendiğini, Rumeli ağzının iyi konuşulduğunu da belirtiyor.


SOL AJİTASYONLA ANLATILIYOR


Dizileri taraflı olmakla suçlayan Tarihçi, yazar Mehmet Niyazi Özdemir ise Türkiye'nin televizyonlarla zihin işgaline uğratıldığını düşünüyor. 'Bırakın kitabı, gazete okumayı bile alışkanlık edinmemiş bir toplum' olduğumuzu vurgulayan yazar, “Böyle bir topluma hitap eden basın ve yayın organları önemli bir propaganda aracı olarak kullanılıyor.” diyor. Televizyonda ilgi gören dizilerin özellikle solda bir tarih temizleme çabası içindeki yapımlar olduğuna dikkat çeken Özdemir, şunları söylüyor: “Solun tarihi ajitasyon yapılarak anlatılıyor. Hatırla Sevgili'de Deniz Gezmiş önderliğinde hareket eden sol görüşlü gençlerin durumunu izleyenler üzülüyor. Ancak aynı duygular sağ görüşlü gençler için nedense hissedilmiyor” diyor. Aydın çevrelerin bilinçli çalışmalarla tarihle hesaplaşmaya çalıştıklarını savunan Özdemir, “Bu gibi yapımlarla tarihten kurtulmaya çalışmasınlar, sanatın tarihi değiştirmeye gücü yetmez” diyor.


YÖNETMEN:KRONOLOJİYE SADIK KALIYORUZ

Elveda Rumeli'nin yönetmenlerinden Tarkan Karlıdağ ise, dizinin tarih kronolojisine son derece sadık kalınarak çekildiğini savunuyor. Tarihte meydana gelen Girit Ayaklanması, İttihatçılara yapılan haksızlıklar ve Makedonya'da Bulgar çetelerinin varlığının reddedilemez gerçekler olduğunu iddia eden Karlıdağ, “O dönemde yaşanmış olaylar üzerinden oluşan senaryoda, karakterler değiştirilebilir.” diyor. Paşanın oğlu Abdül karakterinin hayali bir karakter olduğunu dile getiren yönetmen, “Tarihteki karakterlere birebir bağlı kalınırsa ortaya çıkan şey dizi değil belgesel olur” diyor. Karlıdağ, Rumeli'nin 'Müslüman' kimliğinin dizide görünmemesiyle ilgili eleştirileri, “Bayram namazı çektik, imam görüntüledik. Önümüzdeki günlerde cenaze namazı kıldıracağız. 'Biz burada Müslüman Hristiyan çatışmasını vermiyoruz. Sıcak ve sevimli bir aile dizisi çekiyoruz” cümlesiyle cevaplıyor. Karlıdağ, tarihi olaylar üzerinden ders vermeye çalışmadıklarını da söylüyor.

20.01.2008