Radikal
Ocak 31, 2008

[DIŞ] - Balkanlarda Yugonostaljisi esiyor
LJUBLJANA - Dağılan Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'nin
üzerinden onca gözü dönmüş milliyetçi hareket, kanlı iç savaş
geçmesinin ardından bugün Balkanlar'da Yugonostaljisi esiyor. Sadece
yaşlılar değil, gençler de Josip Broz Tito'nun 1945'te kurduğu
Yugoslavya'nın 'Kardeşlik ve Birlik' ilkelerinin hüküm sürdüğü geçmişe
özlem içinde. Artık AB yolunda benimsenen liberal politikalar pek çok
kişi için ekonomik sıkıntı anlamına gelirken, koca Yugoslavya yerine
dünyanın umursamadığı küçük ülkelerde yaşamak da koyuyor.
Yugonostaljisi her alanda dışavuruyor:
Partizan beresi, Yugoslav bayrağı
Eskiden Yugoslavya'yı oluşturan Sırbistan, Karadağ, Bosna-Hersek,
Hırvatistan, Slovenya ve Makedonya'dan Tito'nun mayıstaki doğum günü
için hem Hırvatistan'da doğduğu hem de eskiden Yugoslavya'nın, bugün
Sırbistan'ın başkenti olan Belgrad'da gömüldüğü yere 'hac'a
gidiliyor. Bu yılki hac için eski altı cumhuriyetten 20 bin kişilik
topluluk organize edildi. Tito'nun 116. doğum gününü kutlamak için
Yugoslavya'nın Fiat 600'den esinlenerek ürettiği 'Fiço' takma adlı
Zastava 750 marka otomobillere doluşulacak, çocuklar Yugoslav partizan
bereleri takacak, ellerde Yugoslav bayrakları sallanacak, Tito'yu
canlandıran bir oyuncunun yapacağı konuşmanın şerefine Sırp milli içkisi
Slivovitz yuvarlanacak ve Yugoslav halk müziği eşliğinde dans edilecek.
İlk ayrılanda özlem dorukta
Yugonostaljisi için en sürpriz yer ise Slovenya. Zira federasyondan
ayrılan ilk cumhuriyet olma kararının 17. yıldönümünü kutlamaya
hazırlanan Slovenya, 2 milyon nüfusuyla müreffeh bir AB ve NATO
üyesi. Gelgelelim 5 bin genç, bu yılbaşı kutlamasını Yugoslavya
anısına Belgrad'da yapmayı tercih etti. Bostjan Troha adlı vatandaşı
da, herkesin tanıdığı 23 milyonluk çokkültürlü bir ülkeye ait olmanın
özlemini çektiklerini söyleyerek, elindeki koleksiyonla Nostalji
Müzesi açmaya hazırlanıyor.
Eski altı cumhuriyet arasındaki ticaret ve yatırım en üst düzeyine
ulaştı.
Bu ülkeler internetteki web sitelerinde genellikle alan adı olarak
'yu'yu kullanıyor.
Son Eurovision yarışmasında Hırvatlar, etnik garezi kenara bırakıp
oylarını Sırbistan'ın şarkısından yana kullandı.
Yugoland da kuruldu
Yugoslavya'yı birleştiren tutkulardan biri olan basketbol, kısaca NLB
diye anılan Adriyatik Ligi'nde sürdürülüyor. Sırbistan, Hırvatistan,
Bosna-Hersek, Slovenya ve Karadağ takımları milli liglerinin yanı sıra
NLB'de rekabet ediyor. 'Üst düzey' diye nitelenen NLB, ULEB ve Eurolig
yönetim kurulunun oy hakkına sahip üyesi.
Eskisi tarihe karışınca Sırbistan ile Karadağ'ın oluşturduğu Federal
Yugoslavya Cumhuriyeti'nin de 2003'te dağılmasına çok üzülen
Sırbistan'ın Subotica kentinden işadamı Blasko Gabriç, birkaç
hektarlık arazide 'Yugoland' temalı park kurdu. Adriyatik Denizi ile
Yugoslavya'nın doruğu Triglav Dağı'nın minyatürlerinin bulunduğu parkın
ziyaretçi sayısında patlama yaşanıyor. Gabriç, "Bana sorarsanız, hâlâ
Yugoslavya vatandaşıyım. Bugün demokrasi var, ama cebimizde bir şey yok"
diyor.
'Herkes yoksul olduğundan eşitti'
Bu hissiyattan rahatsız olanlar da yok değil. Sloven Dışişleri Bakanı
Dimitrij Rupel gibi: "Bu nostaljiye çok şaşıyorum. Şimdi insanlar
'Yugoslavya o kadar da kötü değildi, sosyalizm daha insaniydi' diyor.
Ama Yugoslavya'da herkes yoksul olduğu için eşitti. Yugoslavya bir
diktatörlüktü." Ama Sırp lider Slobodan Miloşeviç'in tetiklediği
milliyetçilik, dağılma ve kanlı iç savaşlardan önceki çokkültürlü
birlikte yaşamayı özleyenlerden biri olan Sloven şair ve kültürel
araştırmalar profesörü Ales Debeljak, "Bizden koparılmış bir uzvun
bıraktığı acıyı dile getiriyoruz" diyor. Slovenya'nın sosyalist modele
göre kurulmuş kenti Velenje'ye hâlâ Tito heykeli yukardan bakıyor.
Buralı tarihçi Vlado Vrbiç, özlemi şöyle açıklıyor: "Tito yönetimi sıkı
kontrol uygulasa da bedava eğitim ve sağlık hizmeti alınıyordu, sınırlar
açıktı, ömür boyu işiniz vardı, ev kredisi faizsiz verilirdi, işgünü
14.00'te biterdi, emeklilik maaşı garantiydi ve yüklüydü, yaşlılık için
para biriktirmek gerekmezdi ve hepsinden önemlisi barış vardı."
'En iyisi Yugoslav pasaportuydu'
16 yaşında Ljubljana'dan Hindistan'a pasaportla gitmiş biri olarak,
"Dünyadaki en iyi pasaport Yugoslav pasaportuydu, onunla her yere
gidebilirdiniz" demeden geçmiyor. Yugoslavya'nın punk grubu solisti ve
en çok satan seks dergisinin kurucusu Peter Lovsin de, 1970'lerin
sonunda kendi yazdığı 'Yoldaşlar, size inanmıyorum' şarkısının
antikomünist marşa dönüşmesine karşın hiç sansürlenmediklerini
belirtip, "Bugün Slovenya Irak'tan çok daha tehlikeli çünkü çok kasvet
verici. Oysa Yugoslavya'da insanlar çok eğlenirdi. Tembel halkın
sistemiydi, işini iyi de yapsan kötü de yapsan maaşın ödenirdi. Bugün
her şey para etrafında dönüyor ve bu küçük insanlar için iyi değil."
(N.Y. Times)