Cumhuriyet 30.03.2008
DENİZ BERKTAY



KİEV

Balkanlar'ın değişmeyen hikâyesi

Kosova'nın bağımsızlık kararının ellerde Amerikan bayraklarıyla kutlandığını televizyonlarda gördük. Bu aslında, bölgenin çok da yabancısı olmadığı bir "gelenek". 1991'de Almanya Hırvatistan'ı ayrılmaya teşvik edip bağımsızlığını ilk tanıyan ülke olduğunda da Hırvatistan'da kiliselerde Almanya'ya dualar edilmişti. Bu sahneleri seyrederken, aklım 7 yıl öncesine gitti. 2001'in kasım ayıydı. Kosova'da düzenlenecek ilk genel seçimlerde, AGİT bünyesinde seçim denetimcisiydim. Selanik'teki eğitimde, Kosova'da Sırpların yaşadıkları tecrit edilmiş bölgeler dışında asla Sırpça konuşmamamız ve bu bölgelerin dışında görevlendirilmişsek, Sırp bölgelerine girmememiz konusunda uyarılmıştık. Görevlendirildiğim yer olan Ferizaj (Ferizay okunur), Osmanlı'nın 1908'deki II. Meşrutiyet devriminin başladığı yer olan Firzovik kentiydi. Üniversite yıllarında hocam Sina Akşin' in bize anlattığına göre, Rumeli demiryollarını işleten Avusturya firması, Firzovik'te bir konser düzenlemeye karar verip de bu vesileyle istasyona Avusturya bayrakları astığında, kentteki Arnavutlar, olaya anlam verememişler. Bizim İttihatçılar da durumdan yararlanıp Arnavutlara "Avusturyalılar burayı işgale hazırlanıyor. Padişahımız Abdülhamit devleti ayakta tutmaya çalışıyor; fakat çevresindekiler ona engel oluyor. Bunun tek çaresi, Saray'a, meşrutiyet istediğimizi bildiren telgraflar çekmek" deyince bir anda Rumeli'de ihtilal ateşi tutuşmuş ve Abdülhamit, en fazla güvendiği unsur olan Arnavutların da meşrutiyet istediğini görünce yelkenleri suya indirip parlamentoyu yeniden açmaya razı olmuş. İttihat ve Terakki dönemine yoğun ilgi duyan benim gibi birinin kente varınca soluğu alacağı yer, hiç şüphesiz, ihtilalin başladığı istasyon binası olacaktı. Zamanında Avusturya-Macaristan'ı ve Almanya'yı Selanik'e ve Ege'ye bağlayan demiryoluna ABD askerleri el koymuşlardı ve yolu sadece askeri taşımacılıkta kullanıyorlardı. Lokomotiflerin üzerinden de Yugoslavya'ya ait simgeler kaldırılarak "KFOR" yazısı yazılmıştı. Türkiye'ye demokrasinin gelmesine dolaylı da olsa katkıda bulunan bu sevimli kentin yanı başında, şimdi ABD'nin dünyadaki belli başlı askeri üslerinden biri vardı. Halk, ABD askerlerini hem kurtarıcı hem de ekmek kapısı olarak görmüştü, "sevgisi" ni dükkânına 'Bill Clinton' adını vererek ve ABD bayrakları asarak göstermekteydi. Avrupalı arkadaşlar, Kosovalılardan bekledikleri "ilgi ve alakayı" görememekten şikâyetçiydi: Halk, Amerikalıları baştacı ediyor; kendileriniyse görmezden geliyordu. Kendileri de Kosova'nın "kurtarılmasına" Amerikalılar kadar çaba harcamışlardı; fakat ABD halkın gözünü boyamayı başarmıştı. Bir zamanlar şehir nüfusunun yüzde onunu oluşturan Sırplardan ise şimdi kentte tamamı yaşlı olan 26 kişi kalmıştı. Sırp kilisesi, Yunan askerlerinin korumasına verilmişti. Seçim günü sakin geçti. Gece otelde her gün yanıma gelip bana "ekselansları" diye hitap eden ve böylelikle bir "ekselans" ile konuşmanın hazzını yaşayan Danimarkalı emekli albayı yanı başımda buldum. (Bu adam bir sohbette bana, Amerika'da Güneylilerin Afrika'dan getirilen siyahi kölelere iş, aş ve barınma sağlayarak aslında büyük bir iyilik yaptıklarını söylemiş ve yanındaki emekli Alman generali bunu başıyla onaylamıştı.) "Ekselans" , beş dakikada bir işaret parmağını havaya dikip "Başardık, bugün onlara demokrasiyi öğrettik" deyip duruyordu.

Görünüyor ki "büyükler, küçüklere" bir şeyler öğretmeye, sonra da "Bizim oğlanlar başardı" diye gurur duymaya devam ediyorlar. Bir yanda işlerine geldiği zaman bölge halklarının sırtını sıvazlayan büyükler, diğer yanda, sırtını sıvazlayan elin hep orada olacağını zannedip de komşusuyla diyaloğa tenezzül etmeyenler... Bu, bütün Balkanlar'ın yıllardan beri değişmeyen hikâyesi. Dünyadaki dengeler ne zaman değişse Balkan halklarından biri bunu toplu sürgünlerle, karşısındaki ise "kurtarıcısının" yarı sömürgesi olmakla ödüyor... Ve aynı hikâye, kahramanları değişerek devam ediyor...


info@avrasya-haber.com