Kosova, ilk adım olarak ekonomisini düzeltmeye çalışıyor...

Cumhuriyet Strateji 07.04.2008

Kosova'nın ilk sorunu ekonomi
Kosova'nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından önceliği ekonomiye
vermesi bekleniyor. Ülkenin ciddi kömür yatakları bulunuyor. Enerji
sorunun çözümlenebilmesi için üçüncü termik santralin inşaatı sürüyor.
Arnavutluk, Kosova ve Makedonya, ekonomik birliktelik oluşturabilir.
Shefqet BALLA
shefqetballa@hotmail.com
Dünya'nın en genç devleti olan Kosova Cumhuriyeti ilk bağımsız
günlerini kutlamalarla geçirmektedir. Belgrad'daki Sırp politikacılar
ise şu aralar Batılı ülkelere karşı kendi halkını kışkırtmakla
meşguller. Kosova, Osmanlı döneminde, "Kosova Vilayeti" olarak
tanınıyordu. Doğu Avrupa ve Rusya'da komünist sistem çökmeye
başladığında, Yugoslavya Federasyonu'nun uygulandığı sistem yetersiz
kalınca, cumhuriyetler ve vilayetler, federasyondan çekildiler. İlk
bağımsızlığını kazanan Hırvatistan, Makedonya, Slovenya,
Bosna-Hersek ve daha sonra Karadağ'dı... En son Kosovalı Arnavutlar 17
Şubat 2008 tarihinde bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu ülkeler
bağımsızlıklarını Sırp muhafazakârlarla savaşarak elde ettiler.
Kosova halkı bağımsızlık savaşını yüzyıllardır sürdürdü. Bu savaşın
acımasız yüzünü göstermek için küçük bir örnek vermek istiyorum. 1989
yılından 1999 yılına kadar Sırpların etnik temizlik hareketleri sonucu
yaklaşık 10.000 Kosovalı Arnavut öldürüldü, kayboldu ve yaklaşık
1.000.000 kişi kendi topraklarını bırakarak göç etmeye zorlandı. Artık,
Kosovalı Arnavutlar savaş günlerini hatırlamak istemiyor; fakat, Sırp
radikal politikacıları geçmişteki kötü günleri hatırlatmak için
ellerinden geleni yapmaktadırlar. Kosova'nın bağımsızlığı biraz da
endişeyle bekleniyordu. Çünkü, dünyada soğuk savaş dönemindeki gibi
iki kutuplaşma görünüyor. Tek bir farkla; eskiden ideoloji için, bugün
ise ekonomik çıkarlar için savaşılıyor.
ÇIKARLAR İÇİN SAVAŞMAK!
Savaş kelimesi insanları korkutmaktadır; çünkü, yıllardır bu kelime iki
ordunun karşı karşıya geldiği klasik çarpışmaları aklımıza
getirmektedir. Bugün ise bu tip mücadeleler yerine, daha gizli ve
modernleşmiş şekilleri görülmektedir. Başka ülkelerin topraklarını işgal
etmeden o ülkenin ekonomisini ele geçirmek ve bundan faydalanmak
amacıyla hareket edilmesi söz konusudur. Günümüzde bu gizlenmiş ve
modernleşmiş savaşlar hedef olarak tek bir ülkeyi kapsamıyor; birkaç
ülke birden, hatta kıtalar kapsanmaktadır. Bu bağlamda, Balkan
ülkelerinin de, gizlenmiş ekonomik savaşın meydanı haline gelmesi
kaçınılmaz olmuştur. Yeni bir Balkan devleti olan Kosova da, bu
savaşı en acımasız biçimde yaşamaktadır.
KOSOVA'NIN JEOPOLİTİK ÖNEMİ
Kosova Cumhuriyeti toprakları 10.887 kilometre karedir. Deniz
seviyesinden yüksekliği ise ortalama 800 metredir. Kosova'nın sınır
komşuları Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan ve Karadağ'dır.
Uluslararası havaalanı, Kosova'nın başkenti Priştine'dedir. Kosova 2.5
milyon nüfusa sahiptir. Nüfus oranları; Arnavutlar yüzde 92, Sırplar
yüzde 4, Türkler yüzde 3, Diğer azınlıklar yüzde 1 şeklinde olup,
Kosova nüfusunun yüzde 50'si 30 yaşından gençtir. Ülkede, 300.000
ilkokul öğrencisi bulunmaktadır ve bu rakam, Sırbistan'dakinin iki
katıdır. Çalışanlardan yüzde 65'i tarım ve gıda sektöründe
istihdam edilmektedir. En değerli ekonomik faaliyetler sanayi,
madencilik ve ormancılıktır. Toprak altındaki rezervlerin, 12 milyar ton
kömür, 50 milyon ton kurşun, 20 milyon ton nikel şeklinde olduğu tahmin
edilmektedir. Ülkede 50 bin özel işletmeci bulunmaktadır. 2 adet kömürlü
elektrik termik santral mevcuttur. Ülkenin ekonomisi yılda yüzde 4
büyümektedir. Diğer komşu ülkelerin yıllık büyümesi ise ortalama
yüzde 6'dır.
KOSOVA EKONOMİSİ
Slovenya bağımsızlığını kazanmadan önce herkes endişe ediyordu, yeni
kurulan Slovenya devleti, devlet olabilecek miydi? Birkaç yıl geçtikten
sonra Slovenya kendini kanıtladı. Bugüne geldiğimizde, Slovenya
ekonomisi gayet güçlü bir devlet olmuştur.
Kosova için de aynı şey düşünülmektedir.
Buna karşılık, Slobodan Miloseviç iktidara geldiğinden beri Kosova'da
hiçbir yatırım yapılmamıştır. Tam tersine Kosova'nın bütün doğal
kaynakları Yugoslavya Federasyonu'nun dış borçlarını ödemekte
kullanılmıştır. 1980'lerde Belgrad'da şöyle bir deyim ortaya
çıkmıştı: "Kosova çalışır, yeni Belgrad büyür". Arnavutluk'un eski
komünist lideri Enver Hoca Kosova için şunu söylüyordu: "Yugoslavya'dan
Kosova toprakları çıkarılırsa Federasyon bozulur". Sırbistan, Kosova
topraklarını bırakmaya hiçbir zaman yanaşmamıştır.
Kosova'nın tüm alt yapısı ise 1970'lerin teknolojisiyle ayakta
durmaktadır. Savaştan sonra (1999 yılından sonra) Kosova ekonomisine
Dünya Bankası ve UNDP dahilinde kimi yatırımlar yapılıp çeşitli
programlar uygulanmıştır. Bu çalışmalarda Kosova enerji sektörüne
öncelik verilmiştir. Örneğin; Kosova'da üçüncü kömürlü termik
santrali inşa aşamasındadır. Bu yatırımın bedelinin yaklaşık 8 milyar
Euro olması planlanmaktadır.
Kosova ekonomisinin kalkınması için, Haziran 2008'de bir Donörler
Konferansı (bağış toplama konferansı) yapılacaktır. Bu konferansa,
Kosova bağımsızlığını tanıyan ülkeler katılacaktır. Avrupa
Komisyonu'ndan Kjartan Bjornsson, "Avrupa Birliği'ne aday olabilecek bir
ülke olarak, 2008 yılında Kosova için 124,9 milyon Euro yardım ayrılması
planlamıştır" şeklinde bir açıklamada bulunmuştur. Aynı şekilde, ABD
Dışişleri Bakanlığı'ndan Nicholas Burns de, yakın geçmişte,
"Kosova'ya ABD tarafından 2008 yılında 335 milyon dolar yardım
yapılacağını tahmin ediyorum" ifadelerini kullanmıştır.
Konferansa yaklaşık 15 ülkenin katılması beklenmektedir. Bu ülkelerden
Kosova için toplanacak bağışın yaklaşık 1 milyar Euro'ya ulaşması
beklenmektedir.
Kosova bütçesi, 2008 yılı için toplam olarak 1 milyar Euro
tutarındadır. Toplanacak bağışı ile beraber Kosova'nın bütçesi
ikiye katlanacaktır. Yapılacak desteğe bağlı olarak Kosova ekonomisinde
2008 yılı ve devamında yükseliş yaşanabilir. Aynı sebeple, Kosova
Başbakanı Haşim Taçi de hükümetin önceliklerinin Enerji, Tarım ve
Eğitim olduğunu açıklamıştır.
Yukarda gördüğümüz ekonomik tablo bağlamında, Kosova için endişelenmeye
gerek yoktur. Kosova ekonomisi her geçen gün yükselmeye devam edecektir.
Kosova Cumhuriyeti, Balkanlarda güçlü bir devlet olma yolundadır.
ÜLKELER TOPLULUĞU
Rusya, Avrupa'ya gaz ve diğer yakıtları satmak için Balkan ülkelerinden
geçen boru hatları döşemektedir; bundan dolayı bölgede polemikler
çoğalmaktadır. Bulgaristan eski Başbakanı Ivan Kostov, Rusya için
şunu söylüyor; "Rusya güvensiz bir Balkan istemektedir; çünkü, ancak
güvensiz bir Balkan onun stratejilerini uygulamasına fırsat verir" ve
devam ediyor; "Kosova'yı örnek göstererek, herkesi, başka yerlerdeki
etnik çatışmaları canlandırmakla tehdit ediyor. Belli ki bizim
güvensizliğimizle beslenmektedir".
Balkan haritasına yeni bir devlet eklendi: "Kosova Cumhuriyeti" ve bu
devletin yüzde 92'si Arnavutlardan oluşmaktadır. Balkanlarda ikinci bir
Arnavut devleti kuruldu. Kosova'nın komşularından biri de Makedonya'dır.
Makedonya nüfusunun yüzde 40'ı Arnavutlardan oluşmaktadır. Bu üç ülkenin
de toprakları küçüktür ve nüfusları toplamı 8 milyonu geçmez,
ekonomileri de doğal olarak zayıftır. Dünyanın çeşitli yerlerinde Büyük
Britanya'ya bağlı ülkeler aralarında bir "Commonwealt" (ülkeler
topluluğu) kurdular ve ekonomik ilişkilerini adım adım büyüttüler.
Arnavutluk, Kosova ve Makedonya da bir ekonomi birliği kurabilirler.
Bunun dâhilinde bu ülkeler bir gümrük birliği yapabilirler; malların
serbest dolaşımını tesis edebilirler; insanların da serbest dolaşımına
imkan verebilirler. Bu reformları yaparak toplu bir şekilde Avrupa
Birliği ve NATO bünyesine girilmesi gerekir.
Bu ülkelere tek tek baktığımızda; farklı özellikleri olduğu göze
çarpmaktadır:
Arnavutluk, deniz, nehirler ve dağlara sahip bir ülkedir. Turizm sektörü
için mükemmel bir yerdir.
Kosova, toprak altındaki rezervleri zengin bir ülkedir. Enerji sektörü
için mükemmel bir yerdir.
Makedonya, tarım ürünlerini yetiştirebilecek en uygun topraklara
sahiptir. Gıda sektörü için mükemmel bir yerdir.
Gıda, enerji ve turizm bir ülkede yaşam için en önemli temellerdendir.
Bu temeller bütünleşerek yaşam kalitesini yükseltir ve dışa bağımlı
olmamak bakımından bu üç ülke için de yeterli olanağı sunar.