AB'nin gözü, Sirbistan-Karadag, Kosova ve Bosna'da
Ceyda Karan, Radikal, 17-10-2005

Dünya 20. yüzyili, zengin etnik mozaigin birbirini girtlakladigi Balkanlar'daki savaslarla kapatti. 21. yüzyil 11 Eylül süreciyle açildi, dikkatler hep Ortadogu'ya yöneldi. Gel gör ki, sulh saglanmis gibi gözüken Balkanlar'da kabuk baglamis yaralardan hâlâ kan siziyor.
Eski Yugoslavya'nin parçalanmasina epeyce katki yaptiktan sonra arka bahçesindeki savaslara dehsetle taniklik etmis Avrupalilar, kanli biçakli Balkan halklarini AB üyeligiyle cezbetmeye çalisiyor. Bu yolda epey mesafe aldilar. 2003 Haziran'indaki AB zirvesinde 'Bati Balkanlar için Selanik Gündemi' olusturulup, her ülkenin önüne ekonomik, siyasi ve yargi reformlari konuldu. Hatta Balkanlar'i AB'ye katmak için anlamli bir de tarih zikredilir oldu: Baslangici Saraybosna'da düzenlenen suikast olan 1. Dünya Savasi'nin 100. yildönümü, yani 2014.
AB yetkilileri en son 3 Ekim'de Türkiye'yle müzakerelere basladiktan sonra solugu Balkanlar'da aldi. Avrupa Komisyonu'nun genislemeden sorumlu üyesi Olli Rehn, Belgrad'a gidip 2000'de Slobodan Miloseviç'i devirip uluslararasi adalete teslim eden Sirbistan-Karadag'la Isbirligi ve Ortaklik Anlasmasi görüsmelerini baslatti örnegin. Hatta Sirbistan-Karadag Devlet Baskani Svetozar Maroviç, çikip "Halkimizin kaderi savas suçlarindan arananlardan daha önemli" diyerek, yillardir aranip bulunamayan Bosnali savas suçlusu Radovan Karaciç ile Radko Mlaciç'in AB yolunda uluslararasi adalete teslim edilebilecegini bile ima etti.
Eski Yugoslavya'dan kala kala Sirbistan ile Karadag cumhuriyetleri kaldi malum. Tabii bir de 1999'daki NATO müdahalesinden beri BM yönetiminde olan Kosova var. Çünkü resmen hâlâ Sirbistan-Karadag'a bagli olan Kosova için de BM nezaretindeki statü görüsmeleri geldi çatti. Muhtemelen kasimda ise koyulacaklar. Ama isleri hiç kolay degil. Disisleri Bakani Abdullah Gül'ün de geçen hafta ziyaret ettigi Kosova'da nüfusun yüzde 90'ini olusturan Arnavutlar bagimsizlikta kararli. Ama Sirbistan Basbakani Voyislav Kostunitsa net konusuyor: "Kosova'ya iyi niyetli bir anlasmayla özerklik veririz ama diger seçenek daha büyük ve derin bir bölgesel krize yol açar."
Tabii is Kosova'yla bitmiyor. Karadag'da 2006 Nisan'inda bagimsizlik referandumu var. Anketlere bakilirsa Karadag halkinin yüzde 41'i 1918'deki 1. Dünya Savasi'yla yitirilen bagimsizligin yeniden kazanilmasindan yana. Sirplarla derin baglar hissedenlerin orani da yüzde 34'ü buluyor. Tam bir bölünmüslük hali var anlayacaginiz. Eh Kosova'ydi, Karadag'di derken AB'yi bir telas aldi elbette. Kosova'nin statü sorunu dururken, Karadag'da olasi bagimsizlik milliyetçi damari fena kabartabilir. Bu yüzden geçen hafta Podgoriça'ya, 'gelin siz su referandumu Kosova'da çözüme, mesela en erken 2006 sonbaharina kadar erteleyin' önerisi götürdüler. Karadag Basbakani Milo Cukanoviç simdilik bunu reddetmis görünüyor.
Bu panoramaya Bosna'yi da katmak lazim. Malum, Dayton barisi Bosna-Hersek'te Sirbistan Cumhuriyeti ile Bosnak-Hirvat cumhuriyetinden olusan üçlü baskanlik sistemine dayali bir yapi kurdu. Gel gör ki, geçen hafta Hirvatlarin lideri Ivo Miro Joviç çikip, "Sirplarin cumhuriyeti olduguna göre bizim de olmali, Bosnaklarin da" deyiverdi.
Ister istemez insanin aklina söyle bir sey geliyor: Acaba AB, bu 'igneli fiçiyla' ugrasacagina, öyle Kopenhag Kriterleri'ne filan bakmadan topunu birden AB üyesi mi yapacak..!