Goralılar Türk çıktı

10 Haziran 2008 Salı Türkiye Gazetesi

BALKANLAR’DAKİ ANADOLU
Şar Dağlarının tepesinde, kültür ve yaşayış itibariyle bir Anadolu köyünden hiç de farklı olmayan çok sayıda Goralı Türk yerleşim bölgesi bulunuyor. Şirin Brod köyü de bunlardan biri. Köyün iklim ve tabiatı, diğer bölgelere yerleşim için elverişli değil. Ancak, yayla olarak tercih edilen yerlerin başında geliyor. Yazın sürüleriyle yaylaya çıkan Goralı kadınlar, kışın sürülerin yünlerini işleyip halı, kilim ve bez dokuyor. Erkekler ise lokantacılık, saraçlık ve ağaç oymacılığı ile meşgul oluyor.

Ünlü komedyen Cem Yılmaz’ın filminden aşina olduğumuz “Gora” kelimesi meğerse Kosova’nın Prizren şehrinin güneyinde bulunan yerin adıymış... Şar Dağlarının tepesindeki bu eski Türk bölgesinin hikâyesi, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Tülin Çoruhlu tarafından kayıt altına alındı.
Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Derneği (UKİD) tarafından hazırlanan “Kayıp Mirasın İzinde, Gora Halk Sanatları” kitabı; 1389 yılında Sultan Murad tarfından Osmanlı topraklarına katılan ve 500 yıldan fazla süre Osmanlı İmparatorluğunun Balkan topraklarındaki önemli vilayatlerinden biri olan Kosova’daki insanlarımızı ve kültürlerini ele alıyor.

TÜRKMEN VE YÖRÜK GİBİ
Osmanlıların tarih sahnesinden çekilmesinin ardından sahipsiz kalan Goralı Türkler, aradan bir asır geçmesine rağmen geleneklerini yaşatmaya çalışmışlar. Gora kültürünü ortadan kaldırmak için 20. yüzyılda Sırplar bilinçli olarak tahribatlar yapmış, bu olaylar belgeler ile gün yüzüne çıkarılmış. Kitapta, Kosova sınırları içerisinde yaşayan Goralıların kültürel köklerine ışık tutacak nitelikte taşınır ve taşınmaz maddi kültür varlıkları, sanat tarihi bilimi açısından izlenmiş.
Kosova’nın en stratejik bölgesini teşkil eden Gora, sadece Kosova ile sınırlı değil. Bulgaristan’da 520, Makedonya’da 120 ve Kosova’da 38 olmak üzere Balkanlar’da toplam 668 Goralının kültürel özelliklerini taşıyan köy/yerleşim bulunuyor. 1877 tarihli salnamede Kosava beşinci fırkasının Priştine Redif Alayına bağlı 2. Gora Taburu askerlerinden bahsedilmiş ve Gora Taburu’nun efradının hepsinin adlarının Müslüman Türk olduğu belirtilmiş.
Kitapta Şar bölgesinde yaşayan Goralıların; hayat biçimleri, örf ve âdetleri ile Türkmen ve Yörük topluluklarına benzediği belirtiliyor. Goralılar yaylacılık geleneği ile yaşayan Türk topluluklarında olduğu gibi, baharın gelişini yani nevruz gününü çeşitli etkinliklerle kutluyor. Osmanlıca ve Slav dillerinden alınma kelimelerden oluşan bir dil konuşan bu insanların, kimi sanat özelliği de gösteren maddi kültür eşyaları, onların bugünkü kimlikleriyle bir Türk-İslam topluluğu olduğunu gösteriyor.

> İnan Arvas İSTANBUL