Dünya Gazetesi
Temmuz 22, 2008

[YAZARLAR] - KENAN MORTAN - KEİB neden çalışmaz?
 



GLOBUS / Kenan MORTAN



Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİÖ) 1992'de, Bulgaristan ve Türkiye'nin kurucu
ülke olduğu 4 ülke tarafından kuruldu. Örgüte daha sonra Yunanistan da katıldı.
Türkiye'nin 9 KEİÖ üyesine ihracatı 1999'da 2.1 milyar dolar iken, 2005'te yaklaşık 4
kat artışla ihracatı 8.3 milyar dolara ulaştı. Türkiye'nin KEİÖ ülkelerinden toplam
ithalatı ise 1999'da 4.2 milyar dolar iken, 2005'te 5 kat artışla 20.3 milyar dolara
ulaştı. 2008 itibariyle, Türkiye-KEİÖ arasında 30 milyar doları aşan bir dış ticaret
hacminden (DTH) söz edebiliyoruz. İkili ülkeler anlamında Türkiye ile Yunanistan
arasındaki dış ticaret hacmi; 1999'da 600 milyon dolar civarındaydı. 2005'te 4 kat
artışla 2 milyar dolara ulaştı. DTH, Türkiye lehine. Türkiye-Bulgaristan DTH ise
1999'da 500 milyar dolar iken, 2005'te 4 kat artışla 2.3 milyar dolara ulaşıldı. DTH,
Bulgaristan lehine.

Bulgaristan'ın, KEİÖ'nün 10 ülkesiyle, 1999'da 2.5 milyar dolarlık bir DTH varken, bu
yaklaşık 3 kat artışla bu 2006'da 7.2 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret KEİÖ lehinde.
KEİÖ tarafından 2006 Aralık'ında hazırlanan "2007-2010 Country Strategic Report"unda
Yunanistan'ın bölge ülkeleriyle dış ticaretine ilişkin herhangi bir veri yok. Oysa
Yunanistan'ın 2002'den beri uyguladığı "Hellenic Plan for the Economic Reconstruction
of the Balkans" adlı iddialı bir programı var. Burada, 2002-2007 döneminde 550 milyon
Euro'luk harcama yapıldı. Yunan Hükümeti, Programı 2007-2010 dönemi için sürdürme
kararı aldı. Bu bağlamda Yunanistan, Balkanlar'da 2 sınıraşan proje yürütüyor. İlki,
Trans-Balkan Gas Pipeline, diğeriyse, Florina Bulgaria Bankası. Bulgaristan-Yunanistan
dış ticareti ise 1999'da 600 milyon dolar iken, 2006'da DTH 2 katı aşan artışla, 1.5
milyar dolara ulaştı. Her iki yılda da DTH, Bulgaristan lehineydi.

KEİÖ'nün finansmancısı Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bankası (KEİB) sınıraşan
işbirliğinde çok cılız kaldı. Banka, 1997'de Selanik'te kuruldu. Fon dağıtımı 1999'da
başladı. 1999-2007 döneminde dağıtılan 1.310 SDR. Yaklaşık 163 milyon SDR (259 milyon
dolar) yıl ortalaması, etkinliği fevkalade sınırlı bir fon dağıtımını belgeliyor.
İmalat sanayii 21, enerji projeleri 10 iken, finansal konulara kaynak tahsisi yapılan
proje sayısı 49'u buluyor. Türkiye ve Bulgaristan'ın 8'er, Yunanistan'ın 2 projeyle
yetinmiş olmasının yorumunu yapmak çok zor. Üstelik bu projelerin hiçbiri sınırötesi
işbirliğine yarayan bir proje özelliğinde değil.

O halde ne yapmalı?

KEİÖ'nün ve KEİB'nin bölgesel kamu malı üretmesi için "baskı grubu" olunmalı.
KEİB'nin toplamı 99 olan projesiyle yetinemeyiz. KEİB, 2004 Mayıs'ından bu yana
uluslararası kredi sendikasyonu yapıyor. Moody's, Ekim 2006'da bankanın kredi notunu
Baa 1'e yükseltti. Aralık 2007'de KEİB Genel Kurulu 2 önemli karar aldı: Bunlardan
ilki banka sermayesi 1 milyar SDR'den 4.8 milyar dolar yükseltildi. Kredilerde KOBİ
payı yüzde 30'a çıkarıldı. Bankanın "kalkınmayı hızlandırıcı, ortak ülkeler arasında
işbirliğinin kanallarının geliştirilmesi, ve bu bağlamda bölgesel ticaretin ve
yatırımların teşvik edilmesi" şeklinde tanımlanan misyonu hayata geçmeli. Bu
kendiliğinden olmaz. Baskı grubu politik kurumlar değil, sivil toplumun kendisidir.
Banka sermayesi içinde; Türkiye ve Bulgaristan'ın yüzde 16.5, Yunanistan'ın yüzde
13.5 ve toplamda yüzde 46.5 olan pay böylesi baskı grubunun işletilmesinde için
yeterlidir.

Bir de bölgesel işbirliği, en az iş dünyası kadar, sivil toplumun katılımını
sağlamalı. Mevcutların ortak bir handikapı var: 3 araç da, bir tekil hedefi içeren
ihracatın artırılmasına dönük çalışıyor. Buysa sıfır toplamlı bir oyun. Balkanlar'ın
bu 3 ülkesi arasında bölgesel kamu malı üretimi bir yana, sınır ötesi işbirliği
konusu bile çok cılız işliyor.

TOBB-TEPAV'ın başlattığı Türkiye-Bulgraistan ekonomik işbirliğine dayalı proje
öngören yorumcumuz Alaattin Aktaş'ın 27 Haziran tarihli DÜNYA'daki değerlendirmesini
bence çok önemsemeliyiz.

HAFTANIN NOTU: Heyamola Yayınları "Türkiye'nin Kentleri" dizisi 8. kitaba ulaştı, yıl
sonunda bu sayı 16. kitaba ulaşacak. Yayınevi kurucusu Ömer Asan'a Nezih Bey
(Demirkent) misyonunu izlediği için kutluyorum.

DATE:22-07-08