Makedonya’daki Osmanli mirasina sahip çiktik
04 Kasim 2005 Cuma, Türkiye gazetesi

MAKEDONYA - Osmanlinin dünyaya hakim oldugu dönemlerde Evlad-i Fatihan diyari Makedonya’da insa edilen 114 tarihi camiden sadece 21 tanesi ayakta duruyor. Osmanli evladinin asirlar boyunca namaz kilip alinlarini secdeye koydugu bu camilerin çogu 1963’te yasanan büyük depremden hasar görmüs. O günden bugüne birakin tamir edilmeyi içindeki motifleri bile boyanarak kapatilan bu camilerden hikayesi en dramatik olani Yavuz Sultan Selim Han tarafindan 1492 yilinda Üsküp’te yaptirilan Mustafa Pasa Camii. Kapisindan mimberine, kubbe desenlerinden mihrabina kadar Mimar Sinan ekolünün izlerini tasiyan tarihi caminin basina gelenler içler acisi.

Vaatler sözde kalmasin!
Tarihi cami 1912 yilinda Sirp yönetimi tarafindan ibadete kapatiliyor. 1933 yilinda müslüman bir Bosnak milletvekili caminin tekrar ibadete açilmasini sagliyor. Ancak Sirp yönetimi Mustafa Pasa Camii’nin tekrar ibadete açilmasina karsilik olarak sehir merkezindeki baska bir tarihi camiyi yiktiriyor. Buraya ordu evi insa ediliyor. 1963’teki büyük depremde ordu evi yerle bir olurken, Mustafa Pasa Camii felaketi hasarla atlatiyor.
1998 yilinda 9. Cumhurbaskani Süleyman Demirel, camiyi ziyaret ederek harap durumda oldugunu görüyor ve tamir edilmesi için Türkiye’den bir heyet gönderiyor. 2000 yilinda restorasyon çalismalari için gelen heyet kapsamli bir rapor hazirlayarak geri dönüyor. Mustafa Pasa Camii Mütevelli Heyeti Baskani Selahaddin Mani, 2000 yilina kadar tamirat konusunda her hangi bir gelisme yasanmadigini belirterek, “Türkiye’den gelen bakanlar camimizi ziyaret etti. Gelen heyetlerin “camiye sahip çikacagiz” yolundaki vaatleri hep sözde kaldi. Bu yil sayin Basbakan Recep Tayyip Erdogan’in talimatlariyla Diyanet Isleri Baskanilgi’ndan bir heyet geldi ve inceleme yapti. Türkiye Kültür Bakanligi da camiyi restore ettirmek için bir proje hazirladi. Biz gücümüz yettigince ecdat yadigari eserlerimizi ayakta tutmaya çalisiyoruz. Ama kardes ülke Türkiye’den bu konuda yardim gelmeden sonuç almamiz imkansiz. Projenin bir an önce hayata geçirilmesini ve camimizin kurtarilmasini istiyoruz” diye konustu.

> Iste Erdogan’in duasi
Üsküp’te Cuma hutbesinin Türkçe okundugu tek cami olma özelligini tasiyan Mustafa Pasa Camii’ni görenlerden biri de Basbakan Recep Tayyip Erdogan. Erdogan siyasi yasakli oldugu 16 Haziran 2000 tarihinde camiyi ziyaret etmis ve ani defterine duygularini söyle aktarmis: “Türkiye’den 27 kisilik özel bir heyetle Makedonya’ya geldik. Tarihimizi gördük. Tarihimizin geçmisten gelecege tasiyicisi mü’min kardeslerimizi gördük. Heyecanimiz sonsuz. Sevdamiz sonsuz. Hele hele Cuma namazindaki hazzimizin ifadesi zor. Allah ibadetlerimizi kabul etsin. Ya Rab! Birligimizi beraberligimizi ziyade eyle!.. Gücümüzü ziyade eyle!.. Mazlumlara magdurlara yardim eyle!.. Ya Rab! Bizi bize birakma, yalniz koma bizleri!.. Bu muhtesem eserin banilerine rahmet eyle!.. Yasatanlara güç kuvvet lutfeyle...”
Erdogan 5 yil önce ziyaret ettigi camiye simdi bizzat sahip çikiyor. Kültür ve Turizm Bakani Atilla Koç’un Makedonya ziyaretinin temel amaci da Osmanli yadigari camilerin ve tarihi eserlerin yeniden ayaga kaldirilmasiydi. Bakan Atilla Koç, yaptigi temaslarin ardindan basta Mustafa Pasa Camii olmak üzere Makedonya’daki tarih mirasina sahip çikilacagini, restorasyon çalismalarina önümüzdeki aylarda baslayacaklarini açikladi.

> Köprü mescidini de yikmislar
Hikayesi en az Mustafa Pasa Camii kadar hazin olan diger bir Osmanli eseri de Fatih Sultan Mehmet Han tarafindan 1460 yilinda insa ettirilen Tas Köprü. Müslüman Türkler ile Makedonlarin yasadigi bölgeyi ayiran tarihi köprü, eski hükümetlerin hismina ugramis. Ecdadin Afyon’dan getirdigi küfeki taslariyla nakis nakis isledigi köprünün üstü betonla kaplanmis. Caminin Türk mahallesi tarafindaki ayaginda yer alan küçük Mescid yikilarak yerine beton bloklar dökülmüs.

> Üç millet bir arada
Yaklasik 2 milyonluk nüfusa sahip olan Makedonya’da halkin yüzde 10’u Türk, yüzde 60’i Makedonlar ve yüzde 30’u Arnavutlar’dan olusuyor. Makedon ve Arnavutlar milli gelirin yüzde 95’ini paylasirken, 120 bin kisilik müslüman Türk nüfusu gariban bir hayat yasiyor. Bu yüzden Türkler daha çok Avrupa ülkelerinde gurbet ellerinde ekmek parasi pesinde kosuyor. Ortalama isçi maasinin 250 euro civarinda oldugu ülkede, en önemli geçim kaynagi tarim. Tipik bir tarim ülkesi olan Makedonya bütün Balkan ülkelerinin tahil ambari konumunda. Makedonya komsu ülkelere misir, bugday, üzüm ve sogan ihraç ederek ekonomisini ayakta tutmaya çalisiyor.