Bulgaristan'a bakmak
08/11/2005 GLOBUS / Kenan Mortan

Bulgaristan, Türkiye'nin 8 komsusu içinde en anlamli yerde. Bu; ne ülkenin 110 bin km2'yi bulan yüzölçümü, ne de brüt 8 milyon, bilenlerin 6 milyon dedigi nüfusu. Türkler'in yüzde 9.5 nüfus çogunlugunu olusturmasi bile önem arz etmiyor. Bence en önemli olgu, ülkenin Bulgar vatandasi olan, Türk toplulugunun bu yilki seçimde yüzde 11 oy almis olmasi. Bu oran, Türkler'in mesaj verirken, artik çoklu-etnik pencereden baktiginin bir isareti. Iktidarin üçlü parti olusumunda Türkler'in olusturdugu Halk ve Özgürlükler Partisi, 2 bakanlik ile iktidarin vazgeçilmez ortagi konumunda. En güzeli, bu partinin son seçimde propaganda dili olarak Bulgarca'yi kullanmasi. Fakat bu güzelligin anlamli yansimasi, "Yaslilarimiz Bulgarca'yi bilmeyebilir. Bunun için anlattiklarimi bir de Türkçe söyleyeyim" diyen bir pragmatizme dönüsmüs olmasi. Bu ülkede rast geldigim ikinci önemli olgu, en büyük miktarli dis yatirimin Türkiye'ye ait olmasi. Ülke istedigi kadar son 15 yilda siralamada 13. gözüksün, Sise-Cam yaptigi yatirimla 1. No'sunda. Bulgaristan'da Türkiye yeterli bir boyutta neden yer almiyor? Dahasi, 1.9 milyar dolari bulan dis ticaret hacmi niye gerçekleri yansitmiyor?

' Bulgaristan'a gelen isadami özel faktörlerle geldi. Bu özel yönlendiriciler arasinda ücretler ve bürokratik azlik belirleyiciydi. Bu ögeler kayboldu. Su an Filibe kentinde kayitli 7.000 Türk sirketi var. Ararsak 70'i zor çikar. Kuskusuz konfeksiyon için zamaninda varolan özel avantaj, artik kaybolmus durumda. Konfeksiyon kuruluslari ricad edip ya Türkiye'ye dönmüsler ya da Moldavya'ya göç etmisler.

' Ülkede halen mevcut Türkiye çikisli isletmeler, AB pazarinin büyüklügünü görenler. Dogus, Opet, Sarar, Kastamonu Entegre, Sise-Cam, Efes Pilsen bunlar arasinda yer aliyor. Bu anlamli kuruluslar bize pazarin hem anlamini hem de gelecegini anlatmakta. Dolayisiyla, bu pazar daraldi ya da yok diyenlere en iyi cevap andigim kuruluslar oluyor.

' Bu ülkeye "çok özel faktörlerle" gidenler kategorisi artik bitti. Türkiye'nin elektrik fazlasi varken, Türkiye elektrik alip, iktidar partilerinin hosnut kilmak istedigi sirketlere is yaratilmis. Bu dönem artik yok. O türden kuruluslar da zaten geri dönmüsler. Buradan çikarabilecegimiz ders, konjonktüre bakarak is yapilmayacagi olmali.

' Bulgaristan'la yapilacak dis ticaret hacminin degerlendirmesinde rakamlar ölçü degil. Halen rakamlar 2 milyar dolarlik bir hacmin varligini anlatiyor. Bu rakamin daha büyük olusmamasindaki en önemli etken, Bulgaristan'in ithalatta KDV uygulamasi. Bunun sonucu Türk firmalari kaçinilmaz olarak düsük fatura beyani yapiyorlar. Bunun orta vadede de sürecegini öngörerek, zorlama yeni hedefler getirmemek gerek. Türkçe'siyle, rakamlar büyümese de, iki ülke dis ticaret yine de olumlu bir gelisim gösterebilir.

' Türkiye sirketleri, istatistiki anlamda yabanci yatirimcilar arasinda 13. sirada. Toplam yatirim ancak 250 milyon dolar. Zaten 4-5 kurulus bu rakami olusturuyor. Elimizde bir de Sise-Cam örnek olayimiz var. Rakamlari büyük olmasa da, Türkiye KOBI'leri için Bulgaristan önemli bir deney alani olmus. Deney alani olan, Türkiye'nin arka bahçesini küçümsemeyelim. Özellikle Türkiye KOBI'lerinin böylesi bir oyun alanina ihtiyaci oldugu kesin. Bunu önemseyerek bir yere koyalim.

' Bulgaristan AB yolunda, önemli adimlar atmis. 2007'de tam üye olacak. Bu Türkçe'siyle, 35 müktesebat konusunun tamamlandigini anlatiyor. AB 3 aylik çalisma vizesi uygulamasi baslatmis. Bu nedenle, sagda-solda ve özellikle Ispanya, Yunanistan ve Almanya'da rastlamamiz sasirtici degil. Kuskusuz, onlarin yüksek AB beklentisini de anlatiyor. Partilerin tümü AB konusunda oydasiyor.

Bulgaristan, muhtemelen Basbakan Stanisev hükümetiyle AB'ye girecek. Onlar bu yolda yürüye dursun, Kircaali'nde, Türk toplulugunun önemli bir kesimi oturuyor. Belediye reisi seçilmis bir Türk. Çevresiyle beraber 110 bin nüfusu olan, 110 köyü içeren Kircaali, tarimin Bulgaristan'daki son kalelerinden biri. Tütün dikimi için hükümet özel prim uyguluyor. AB fon veriyor. Yine de tütün ekiminin artacagi yok gibi. Ünlü Cebel tipi tütünün yetistirilmesi için özel prim uygulaniyor. Kircaali ve civari Türk toplumu civil civil yasayan bir topluluk. Kircaali'yle Yunanistan Gümülcine arasindaki 80 km'de bir yol yoklugu iki Türk cemaati arasindaki bagi ciddi olarak engelliyor.Türkiye`nin Bulgaristan dünyasindaki varligi, Sise-Cam'in devasa sonra yeni örnekler ataklar bekliyor. Dönem çok uygun...

Haftanin notu: Edirne'nin rahmetli olan Valisi Fahri Yücel adina adanan Etnografya Müzesi, Türkiye'nin 5. kent müzesi oldu. Yapanlari kutluyor, bu örnegi diger kentlerimizin dikkatine sunmak istiyorum. Ama Bulgaristan'dan Türkiye'ye giriste, Türk plakali araçlardan ilaç parasi adi altinda ayak basti parasi alinmasi, biraz anlamsiz olmuyor mu?