Patrik ve tarih...
Hasan Pulur Milliyet 05-12-2005


GÖZÜMÜZÜ Patrik Athenagoras'la açtik, Patrik Bartholomeos'la kapatacagiz desek yeridir.
Yil 1954, açin gazeteleri, hemen her gün Rum Ortodoks Patrigi Athenagoras'tan bir haber bulursunuz, 2005 yilina geldik, simdi Bartholomeos'un adi yine gündemde...
Bu Patrik, uzaktan sakin bir adam görünse de Derya Sazak'la yaptigi söylesi pek öyle degil...
Heybeliada papaz okulunun açilmasini istiyor, açmazsaniz Avrupa'ya girisiniz zorlanir diyor, Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin Istanbul'da olmasi Türkiye için bir iftihar vesilesi olmali, diyor, Türkiye kabul etmese de patrikhane için dinen ekümenlik, evrensellik geçerlidir, diyor...
***
PEKI, Patrik öyle diyor da tarih ne diyor?
"Tarihçilerin kutbu" Prof. Halil Inalcik ne diyor?
Yani Istanbul'un fethine ragmen patrik sürekli olarak görevde kalmis midir?
Patrige göre, "Kesintisiz" kalmistir.
Inalcik "Hayir, kesinti mutlaktir" diye karsilik veriyor:
"Istanbul'un fethiyle beraber Bizans'a ati bütün dini, resmi makamlar resmen ortadan kalkmistir. Kesinti mutlaktir. Fatih, herhangi bir devlet hizmetlisi gibi, Papaz Scholarius'a patriklik berati vermistir. Beratla kendisini, nasbettim, tayin ettim, diyor. Bu bir sözlesme degil, bir resmi tayindir. Sen Sinod denilen metropolitler meclisinde, metropolitler arasinda bir patrik seçilir. Bu seçim neticesini, devletin basi sultana götürürler, sultan tasdik eder ve otoritesini icra etmesi için bir berat verir, o berati vermezse patrigin halk üzerinde hiçbir icra yetkisi yoktur. Öbür taraftan bir kargasa olur, patrik müskül bir durumda kalirsa, devlet memurlari yeniçeriler onun hizmetinde yardim ederlerdi; yani patriklik Osmanli Devleti'nin resmi makami durumundaydi." (x)
***
PEKI, bugün durum nedir?
"Bugün Yunanistan, Istanbul'dan, Bati Anadolu'dan, Pontus'tan ayrilan Rumlari geri getirmek için çesitli faaliyetlere girismis, Istanbul Patrikligi'ne, evrensel bir makam kazandirmak için planli faaliyete baslamistir. Bazilarinin zannettigi gibi, bu bir vehim degildir."
***
FENER'deki patrikhanenin açilmayan orta kapisi vardir, bu kapi niye açilmaz?
Derya Sazak da bunu hatirlatiyor... (Milliyet, 2 Aralik 2005)
Mora Isyani'nda patrik suçlu bulunmus ve orta kapinin önünde asilmistir...
Patrik diyor ki:
"Astilar! Patrik Grigorios 1821'de idam edilmis... Bunlar deniliyor, konusuluyor, fakat ispat edilemiyor."
Peki, bizden de bir soru:
"Madem patrigin Mora Isyani ile ilgili görülüp asildigi ispat edilemiyor, o halde kapiyi niçin açmiyorsunuz?"
——————-
(x) Tarihçilerin Kutbu, Halil Inalcik; söylesi Emine Çaykara, Is Bankasi Yayinlari.

h.pulur@milliyet.com.tr