Yalçin DOGAN  
Kimligim ugruna yikilsin bu köprü
Hürriyet 11 Aralik2005

Yil 1993. Bombalanacak en iyi yer, Mostar Köprüsü. Çünkü, o köprü Osmanli döneminden kalma. O köprü Müslüman kimligi, Islam’in simgesi.

Most, köprü anlaminda. Savasta köprü anlami geride kaliyor, Islam kimligi öne çikiyor. Hirvatlar, köprüyü yikiyor. Neretva Nehri, ikiye bölünüyor. Mostar Kenti ikiye bölünüyor.

Kadinlar tanklarin önüne yatiyor. Çiglik çigliga... Çocuklar annelerini, ablalarini, teyzelerini izliyor. Çiglik çigliga...

Mahserin tanklari... Mostar... Iç savasin kiyameti...

Hirvatlar tepede, Bosnaklari bombalamaya hazirlaniyor. Ama, Bosnak siperlerinde Birlesmis Milletler tanklari var. Hirvatlar, BM tanklarina haber gönderiyor:

‘O siperlerden çikin, biz orayi bombalayacagiz.’

BM tanklari, Fransiz, Italyan, Ispanyol. Onlar Katolik.

Hirvatlar Katolik.

Bosnaklar Müslüman.

Tanklar, Bosnak siperlerini bosaltmak için harekete geçiyor.

Bosnak kadinlar, tanklarin önüne yatiyor. Tanklari engellemek üzere. Bomba yagmasini engellemek üzere...

Tanklar ister istemez duruyor.

Bu kez Hirvat bombalari, Mostar’in baska yerlerine düsüyor.

Yil 1993.

Bombalanacak en iyi yer, Mostar Köprüsü. Çünkü, o köprü Osmanli döneminden kalma. O köprü Müslüman kimligi, Islam’in simgesi.

Most, köprü anlaminda. Savasta köprü anlami geride kaliyor, Islam kimligi öne çikiyor. Hirvatlar, köprüyü yikiyor.

Neretva Nehri, ikiye bölünüyor. Mostar Kenti ikiye bölünüyor.

*

Bölünen kentte, iste o anacadde. Sagda Hirvatlar, solda Bosnaklar. Bogaz bogaza savas. Yetmiyor. Tecavüze ugrayan genç kizlar, kadinlar. Savasin en zalim yönlerinden biri.

Mostar, geçen yüzyilin en büyük etnik temizliklerinden birini yasiyor.

Neretva’dan ceset tasiyor. Hirvatlar Mostar’a saldiriyor, Mostar’i baskent yapmak için. Oysa, Mostar’da Bosnak nüfusu çogunlukta. Savasla birlikte, nüfus yogunlugu Hirvatlara geçiyor.

Mostar’i ayakta tutan alüminyum fabrikasi. Fabrikada çok sayida Bosnak çalisiyor. Kent Hirvatlara geçince, fabrikada tek Bosnak kalmiyor.

Fabrikayi daha sonra Fransizlar aliyor. Bosnaklarin isten atilmasina Fransa seyirci kaliyor.

Oysa, Mostar bir zamanlar moda merkezi, damak zevkinin gelistigi mutfak merkezi. Ne mutfak ne moda... Onlar simdi geride kaliyor. Moda, simdi insan öldürmek, irza geçmek.

*

Savastan sonra bir ziyaretinde Cumhurbaskani Demirel’den, Bosna Hersek Cumhurbaskani Izzetbegoviç’e:

‘Köprüyü biz yapalim.’

Izzetbegoviç:

‘Yaptirmazlar.’

Devreye UNESCO giriyor. Uluslararasi bir komisyon kuruluyor. Kosulu var, köprüyü aynen eskisi gibi yapmak. Yeni köprünün taslari, yine orijinal olmali. Bunun için, eski tas ocagindan taslar çikartiliyor. 500 yil önceki gibi, taslar yontuluyor, ayni oyma, ayni isleme.

Türkiye, Italya va Dünya Bankasi parasiyla, Mostar yeniden köprüsüne kavusuyor.

Kimlik ayrimini tekzip edercesine.

Köprüyü yikan Hirvatlar, para kazanmak için, köprü yapiminda çalisiyor. Köprü geçen yil yerine oturuyor.

*

Farkli etnik yapilari baristirmak amaciyla, UNESCO, Mostar’da ayrica 24 tarihi eser belirliyor. Hamam, kule, kültür merkezi gibi... Bosnak ve Hirvatlarin ortak tarihi eser olarak kabul ettikleri yerler. Birlikte onarmak, birlikte kullanmak üzere.

Eserler tamam. Projeler tamam. Insaatlar tamam. Savas biteli on yil oluyor. Ama, ortak kullanim hálá yok.

Çünkü, onlar Hirvat. Bosnaklarla ayni köprüden geçmiyor.

Çünkü, onlar Bosnak. Hirvatlarla ayni okulu paylasmiyor.

Mostar’da bütün bu eserler, Neretva Nehri ile bas basa. Mostar yüzyilin yalnizligini yasiyor.