İlber Ortaylı
Milliyet 5 Temmuz 2009

İdris Bostan, Adriyatik’te Korsanlık
İdris Bostan, Osmanlı denizcilik tarihinin bizdeki en önemli temsilcisi; Osmanlı denizciliği üzerine kaleme aldığı araştırmalar ve makaleler çuval dolduracak sayıda. Tamamen Topkapı ve Başbakanlık ve Denizcilik arşivi gibi yerlerdeki çalışmalarını, hayatının bir döneminde Venedik arşivleri ve İtalya’daki ve Avrupa’daki akademik çalışmaların tetkikini de ele alan çalışmalarla tamamlıyor.

Adriyatik’te korsanlık
1575-1620 arasında Osmanlılar; Adriyatik’in Hırvatları sayılan Uskoklar ve Venedikliler arasındaki korsanlık faaliyetlerine dayanıyor. Korsanlık bir nevi deniz gerillasıdır ama bugünkü anlamında haydutluk değildi. İngiltere, Venedik Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu gibi deniz güçleri korsanlığı da resmi politikalarının bir icabı olarak örgütler ve himaye ederdi. Nitekim Adriyatik’in Uskoklarını temelde Avusturyalılar yani Habsburglar İmparatorluğu Türklere karşı himaye edip kışkırtmış, Venedik ise onlarla hem mücadele etmiş hem de zaman zaman Türklere karşı kullanmıştır. Türk imparatorluğu ise hiç şüphesiz Cezayir, Tunus ve Trablusgarb denizcilerini Anadolu’dan gönderdiği yeniçeri statüsündeki kul tabir ettiği savaşçı zümre ile beslemiş ve Kuzey Afrika denizciliğini resmi korsanlık faaliyeti için kullanmıştır.
Adriyatik’teki korsanlık bizim en az bildiğimiz ama Alman, Avusturyalı, İtalyan ve Hırvat tarihçilerin ise bildiklerini zannettikleri bir alandır. Kaynakların çeşitliliği ve özellikle arşivlerin kullanımında Akdeniz ülkelerinin tarihçi grupları bile yeterli değildi. Özellikle Türk arşivlerini Avrupalıların ve bizim Adriyatik’teki Osmanlı hakimiyetini kavramak açısından yeterli kullandığımız söylenemez. İdris Bostan Uskoklar dediğimiz Hırvat denizcilerin korsanlık faaliyeti ile Osmanlı deniz ve kara gücünün bunlarla mücadelesini bu eserde ele alıyor. Aynı zamanda Adriyatik Denizi’nin son dört asrının
hoş anlatımlı bir tarihi ve haritalarımızı Adriyatik kıyısına indirmekte beis görmüyoruz. Ama bu denizde ne kadar hakim olduğumuzu tartışmak durumundayız. Adriyatik hakimiyetimiz ne hiç ne de heptir. Osmanlıların Adriyatik’teki hakimiyet derecesini ve gücünü anlamak için bu gibi eserlerin daha çok okunması gerekiyor.