Bulgaristan'da ne olacak?

Kenan MORTAN / GLOBUS
Dünya Gazetesi


21.07.2009 - 08:34
TUTMAYAN KAMUOYU YOKLAMALARI: Bulgaristan'da seçim sonuçları, kamuoyu yoklamalarına göre farklı sonuçlandı. Tahminlerde % 28-32 arası oy şansı tanınan merkez sağ muhalefet partisi GERB % 40 oy aldı. Liderinin Dr. Ahmet Doğan'ın olduğu mevcut iktidarın ortağı Hak ve Özgürlükler Partisi (HÖH) % 14 ile oylarını yine artırdı. Diğer iktidar ortağı partisi BSP (Sosyalist Birlik) büyük bir yenilgiyle oyu % 18'e düştü. BSP'nin 2005 seçimlerindeki oyu % 34 idi. Diğer ortak olan Kral Simeon'un partisi NDSV % 4 barajını aşamayıp, resmen siyasi hayattan silindi. Ülkesini AB üyeliğine taşıyan Simeon, parti başkanlığından istifa etti. Anımsatalım, NDSV 2001 seçimlerinin galibiydi ve 2005'te bile oyu % 22'ydi. Aşırı milliyetçi 2 parti daha % 13 oyla yeni parlamentoya girdi. Seçimin bir ilginçliği daha var: Sofya Belediye Başkanı Borisov'un liderliğini yaptığı GERB, 1 ay önce yapılan AP seçimlerine göre oylarını 1 milyon artırdı. 4,2 milyon oyun % 40'ı bu partiye aktı. Nedeni, 3 sorun kümesine dayandırılıyor: 1) Ekonomik krizin yıkıcı etkisi mevcut iktidarı yıprattı. Rüşvet ve suiistimalin yaygınlığı seçmeni yıldırdı. 2) İktidar ortağı HÖH'e karşı etnik söylemler, daha çok iktidar ortağı olan diğer iki partiyi yaraladı. 3) GERB lideri Borisov, eğer yeterli çoğunluğu sağlayamazsa, sonbaharda tekrar seçime gideceğini söyledi. İnsanlar kaostan korktu, katılım rekor düzeye çıktı. Hadi buna bir neden daha ekleyelim: 7.6 milyon nüfuslu Bulgaristan'da AB üyeliği beklentileri karşılayamadı, aksine yardımlar kesildi, hayat düzeyi geriledi. Parlamentodaki toplam 240 sandalyenin 116'sını alan GERB çoğunluk sağlayamadı. Ama diğer merkez sağ partilerden "koşulsuz destek" alması kesinleşti. 15 mv olan Birlik partisini eklerseniz "general" lakaplı ve halen Sofya Belediye Başkanı olan Borisov rahatlıkla hükümet kurulabilecek. Bir kimlik partisi izlenimi vermekten hep kaçınan ve Bulgar ile Pomaklar'dan bile artık oy alan HÖH ise anlaşılan ilk kez muhalefet sıralarında oturacak, muhalefeti öğrenecek.
BU TABLODA GARİPLİK NE? Bulgaristan'daki 750 bin Türk asıllı Bulgar'ın oyunu "tulum" alan HÖH, son 3 seçimde 17 sandalye artışla, 38 milletvekilliğine ulaşsa da, iktidar seçenekleri içinde yok. Zira GERB lideri HÖH'ü uyardı ve "iktidara uzak durun" dedi. HÖH üstelik ülke genelinde 27 belediye başkanlığına sahip. Diğer muhtemel iktidar ortağı ATAKA işi daha ötelere taşıyan bir parti. Sokak gösterilerini seviyor, hep anti Türk(iye) organizasyonlarının içinde duruyor. Ülkenin bir ciddi sıkıntısı daha var. Bağımlı hukuk sistemi nedeniyle, bir AB üyesi olarak AB ile ilişkileri "kopuk." Ocak 2007'de önce gözetim altına alınmayla başlayan olumsuzluk, 2008 "yardımların askıya alınması"na dönüştü. 2009'da da "askı" uygulamasının devamına karar verildi.
Seçim öncesinde 2 tema göze çarptı: Birincisi, GERB ve diğer sağ partiler, "hırsızlardan" hesap soracaktı. Bununla, içinde HÖH'ünde yer aldığı iktidar ortakları kastediliyordu. İkinci temaysa, "Türkler defolsundu." Bu slogan çifte vatandaşlık hakkından tutun, bu ülkedeki yatırımlara dek uzanan geniş bir mönüyü kapsıyor.
TÜRKİYE BU ÜLKEDE NE ORANDA VAR? İki ülkenin dış ticaret hacmi 4 milyar dolar ve Türkiye lehine bakiye veriyor. 2010 için hedef, -nasıl olacaksa- 10 milyar dolar. Resmi kayıtlarda sadece 250 milyon dolar olarak gözükse de, Türkiye yatırımlarının değeri 1.5 milyar doları geçti. Sadece Şişe Cam ve Alcomet tesislerinin değeri, 1 milyar doları buluyor. Kastamonu Entegre, Santinelli ve Aktaş Grubu'nun kayda değer yatırımları var. Ayrıca 9 taahhüt grubu var. Son olarak Doğuş İnşaat, Sofya metrosunun bir bölümünün işini aldı. 110 bin Türk asılı Bulgar yurttaşının yaşadığı Kırcaali'nde ise Antalyalı tohum üreticisi Grow Fide 2009'da bir örnek seracılık yatırımına karar verdi. Denebilir ki, bu yatırım yaygınlığı, bir "dikensiz gül bahçesi" işaretidir. Oysa Şişe Cam, tevsii yatırımı için 18 ay izin bekledi. Yatırım tamamlandı, bu kez toplu sözleşme süresi bitmeden bir grevle karşılaştı. Yerleşik vize almak hâlâ sorun. Her yıl 100 bin nüfusun eksildiği bu ülkede, istihdamda hâlâ bir "yerli kotası" var. TIR geçişlerde ne kontenjan, ne de indirimli yakıt konusu çözümlenmedi. Buna karşılık, önce AB'ye yakınlık ve normal bölgelerde % 10 ve gerice yörelerde 0 olan kurumlar vergisi, bu ülkeyi "cazip" kılıyor.
YASALAR NE DİYOR? Yeni Bulgaristan siyasi iktidarı, dünya krizini sonlayamayacağına göre, 2 seçim temasını hayata geçirmeye karar verebilir. Bu olur mu? Bunu tartışmadan önce bazı yükümlülükleri aktarayım: 1995'te kurulan Bulgaristan Yatırım Ajansı (BFİA) sitesini açtığınızda (investbg.goverment.bg) size 5 garanti veriliyor: 1- Bulgar Anayasası gereği yerli ve yabancı sermayedar arasında farklılık gözetmem. 2- Kötü niyetli uygulamalara karşı, yasal korumayı taahhüt ederim. 3- Zorla kamulaştırmalara karşı seni korurum. 4- Mevzuatım, AB müktesebatına uyumludur. 5- Taraf olduğum uluslararası anlaşmalar sana daha fazla hak tanırsa ulusal mevzuatıma bunu tercih ederim. 1997'den bu yana 5 kez değiştirilen Yatırımları Koruma Yasası'nın sonuncusu 30.08.2007 tarihini taşıyor. 61 maddeden oluşuyor.(investbulgaria.com/laws) Yönetmeliğinin mürekkebi bile kurumamıştır (17.03.2009). Bu yasanın 45. maddesi, yatırımların AB mevzuatına göre işlem göreceğini bağıtlar. Oysa, 33 maddeli 1997 yasasında böyle bir hüküm olmadığı gibi, 26. maddesi devlete yabancı sermayeyi devletleştirme hakkı bile veriyordu. Uluslararası anlaşmalar olarak MİGA, Yatırım Uzlaşmazlıkları Konvansiyonu, WTO üyeliğinin altı çiziliyor. Dahası, Bulgaristan ve Türkiye 1997 Yatırımların Karşılıklı Korunması Anlaşması'nı da imzaladılar. Nihayet bu ülke, bir AB üyesi olarak AB mevzuatına bağlı kalacağını açıklıyor. AB'nin 2008 tarihli 67 maddeli y. sermaye mevzuatının (800/ 2008) 6. maddesi "Tersi yönde davranışta bulunan devletlerin AB yardımı kesilir!" hükmü bile var.
Bu durumda yeni kurulacak "milliyetçi- muhafazakar" hükümetin, "Gün, Anti Türk Cephesinin" nitelemelerinden kaçınarak, ırkçılık yapmadan, imza ettikleri anlaşmaları "mızıkçılık yapmadan" uygulayıp, ikili ilişkilerde yol almasını diliyorum.