Cumhuriyet 26.07.2009
Kardeş Türküler’den Fehmiye Çelik ve Ayhan Akkaya’nın yürütücüsü olduğu Gaydaistanbul, geniş bir coğrafyadan ses getiriyor

Balkanlar’dan sıcacık esinti

HATİCE TUNCER

Balkanlar’dan İstanbul’a bir gayda... Balkanlar üzerinden İstanbul’a gelen sıcak bir hava dalgası Gaydaistanbul. Kardeş Türküler topluluğundan Fehmiye Çelik ve Ayhan Akkaya’nın yürütücüsü olduğu Gaydaistanbul grubu, savaşlara inat halkların kardeş ezgilerinden bir seçki sunuyor. Fehmiye Çelik’in bir kış akşamında gerçekleştirdikleri konserde üşüyen izleyicilere “Balkanlar’dan gelen hep soğuk hava olmaz a” diye hitabı, Gaydaistanbul’un düsturu olmuş.

Kardeş Türküler’in ilk kurucuları arasında yer alan ve grupta solistlik yapan Fehmiye Çelik ile bas gitarcı, aranjör Ayhan Akkaya ile Gaydaistanbul’u konuştuk. Söze ilk Fehmiye Çelik başladı:

“Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu’nda (BGST) müzik alanındaki çalışma bölgelerinde 1990’lı yılların başından beri Mezopotamya ve Anadolu müziklerinde belli bir birikim oluştu. Trakya, Balkan, Roman müzikleri alanında bol örnekler sergileyemedik. ‘Biraz daha Balkan havaları dinleyelim’ diyen arkadaşlar oldu. Birkaç arkadaş 1997-1998 yıllarında bir şeyler yapmaya karar verdik. 2005 yılına geldiğimizdeyse ‘Bu alanda sesimizi duyuralım’ dedik. 2008 Ocak ayında da Gaydaistanbul adıyla ilk konserimizi verdik.”


ROMAN MÜZİSYENLER

Fehmiye Çelik ve Ayhan Akkaya, Gaydaistanbul Projesi’ni yürütürken Balkan müziğinde önemli bir yeri olan Roman müziklerini ve kültürünü araştırmışlar. Roman yurttaşların yoğun yaşadığı semtlere gidip hikâyelerini dinlemişler, müzisyenlerle tanışmışlar. Grupta keman çalan Tevfik Çekiç, Roman kültürü konusunda yardım aldıkları usta Roman müzisyen Sarıköylü Tevfik Çekiç’in torunu. Klarnetçi Şükrü Tırkış ve darbukacı Basri Özkaraağaç da yine Dolapdere’de tanıştıkları çekirdekten yetişmiş müzisyenler. Fehmiye Çelik “Bizim için bir eğitim çalışmasına dönüşen bu projede yeni bir dünyanın içine girdik” diyor:

“Bunlar tabii ki bizim müziğimize de yansıdı. Bu karşılaşmanın bir yansıması olarak albüm biraz Roman ağırlıklı oldu.”

Gaydaistanbul’un Kalan Müzik’ten çıkan aynı adlı albüm, Ayhan Akkaya, Fehmiye Çelik ile birlikte yazdıkları “Çiçekçi” şarkısıyla başlıyor.


KÂĞITHANE’DE DUMAN OLDUK

Roman hakları aktivisti sanatçı Esma Redzepova’nın “İbrahim” şarkısı, Fehmiye Çelik’in bütün içtenliğiyle okuduğu bir gazel ile başlıyor. Sözlerini Fehmiye Çelik ve Sarıköylü Tevfik Çekiç’in birlikte yazdığı Türkçe ve Romanca “Buçuk”, Roman olma hallerini anlatıyor.

Ayhan Akkaya ve Fehmiye Çelik, “Kâğıthane” şarkısında hem Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında evleri yıkılan Romanları hem de kendilerini anlatıyorlar.

“Kudur Üzerine Çeşitleme” adından da anlaşıldığı gibi en bilinen Roman şarkılarından olan “Kudur” şarkısına kendilerince değişik sözler yazmışlar. Bu şarkıda da Sarıköylü Tevfik Çekiç’ten yardım almışlar.

Neşeli bir Rumeli havası olan “Oğlan Oğlan” şarkısını Fehmiye Çelik çocukluk günlerinden biliyormuş: “Biz Balkan göçmeniyiz. Çocukluğumda kına gecelerinde kadınlar arasında söylenen bir şarkıydı. Biraz erkekliği ti’ye alan, erkeklerle alay eden, o karizmasını alaşağı eden kadın ağzı bir şarkı.”


SİLAHLARI BIRAKALIM

Savaş karşıtı ifadeler içeren Sırpça “Ajde Jano-Haydi Jano” şarkısının hemen ardına bağladıkları “Beyaz Karanfil” şarkısını Fehmiye Çelik anlatıyor: “Barışa davet eden, ‘Yano haydi silahları bırakalım, evi barkı bırakalım, sadece dans edelim’ diyen şarkı. Bizim düğünlerde çalınan ‘Karanfil Beyaz’ türküsüne melodik olarak o kadar benziyor ki. Şimdiki kin ve öfkeyi kırmak adına bu şarkıları birbirine bağlayıp söyledik.”

“Bum Bum” da Çelik ve Akkaya’nın birlikte yazdığı, Romancasına Sarıköylü Tevfik Çekiç’in katkıda bulunduğu hareketli, ama acıları alaycı bir dille anlatan savaş karşıtı bir şarkı.

Roman ağırlıklı

Ayhan Akkaya, Balkanlar’dan yola çıkıldığında Roman müziğinin ağırlığının altını çiziyor: “Balkanlar’dan, Makedonya’dan yola çıkıp İstanbul’a geldik. Bunu da İstanbul’dan bakarak yaptık. Romanların biraz görmezden gelinen tarafı vardır. Balkanlar’da yapılan müziğin büyük bir kısmını Romanlar çalıyor. Sonuçta bu müziği yapan insanları öne çıkartmaya çalıştık. Dolayısıyla Makedon müziği de çalsak, Rumeli türküsü de çalsak kendi bestemizi de çalsak, o kimlik daha açık şekilde görünsün istedik. Yoksa ‘Roman müziği yapıyoruz’ desek bize kimse inanmaz. Hüsnü Şenlendirici bize göre çok daha Roman müziği yapıyor aslında. Biz de o insanlarla beraber çalışarak bir şeyler öğrenmeyi, bir şeyler paylaşmayı istedik.”

Gayda

formu

Gayda, Balkanlar’da yaygın olarak kullanılan Karadeniz’deki tulum ve İskoç gaydasına benzeyen hayvan derisini şişirerek çalınan bir çalgıyı ifade ediyor. Fehmiye Çelik, “gayda”, “kayde” sözcüğünün aynı zamanda müzik anlamına da geldiğini söylüyor: “Gayda formu diye bir makam var. Sembolik de olsa o ismi yaşatmak istedik. Balkanlar’ın bittiği yer aslında. Balkanlar’dan esen rüzgârların Boğaz’a kavuşması. 500 yüzyıllık ortak Osmanlı dönemi... Ortak kültürler, İstanbul’dan yapılan bir Balkan romanesi.”

Kardeş Türküler’e devam

Kardeş Türküler’in dağıldığına ilişkin söylentilere Ayhan Akkaya biz sormadan yanıt verdi: “Kardeş Türküler bir okul. Bir yandan Kardeş Türküler devam ederken bir yandan da yaptığımız uzmanlaşma çalışmaları bunlar. Zaten bunları Kardeş Türküler’e de taşıyoruz. Kardeş Türküler’deki aynı ilkeleri sahipleniyoruz. Birbirini destekleyen, alternatif okullaşma şeklinde, Kardeş Türküler’in farklı şubelerini oluşturuyoruz. Bizde sınıf, sınav sistemi yok. Bu anlamda çok geçmişte kötü örnekler var. Gruplar en fazla on sene yaşamış. Sonra bir kişi ismi yaşatmaya çalışıyor. O yüzden ‘Kardeş Türküler dağıldı’ gibi şeyler olmaya başlıyor ama değil. Gaydaistanbul, Kardeş Türküler’in bir alt projesi de değil. Balkanlar, Rumeli, halklar, kültürler arasındaki geçişkenlikler, uzaklıklar yakınlıklar. Biz burayı bir okul olarak tasarladığımızdan Gaydaistanbul, okulun parçası.”


BGST ŞEMSİYESİ

Fehmiye Çelik, Akkaya’nın anlattıklarını örneklerle tamamlıyor: “Elbette Kardeş Türküler’den yetişmişliğimizin etkileri var. Feryal Öney, Türkmen müziklerini işlediği ‘Bulutlar Geçer’ albümü yaptı. Vedat Yıldırım’ın öncülüğünde ‘Bajar’ albümü yeni çıktı. Kendi alanında farklı dertleri de olan projeler. Her biri kendi başına bağımsız çalışma ama tabii ki BGST şemsiyesi altında. Bizim yaptığımız işler her zaman arka planda eğitim araştırma kanadından beslenir. Kardeş Türküler konserinde iki Roman havası çaldığınız zaman o kültürleri vermiş olmuyoruz ki sadece, kardeşliğin altını çiziyoruz. O zaman işte uzmanlaşma, uzun vadeli çalışmalar gerekiyor.”