RUMÎ

RUMÎ sıf. (ar. Rûm’dan Rûmî). Esk. Roma İmparatorluğuyla ilgili, Roma İmparatorluğunda yaşamış olanlara ait. || Bizans İmparatorluğuna ve bu imparatorluğun hâkimiyeti altındaki kimselere ilişkin. || Anadolu ile ilgili. Anadolu’ya bağlı. || Anadolulu, || Osmanlı İmparatorluğuna ve bu imparatorlukta yaşayan kimselere ilişkin.
—G. santl. Anadolu Selçuklularının kullandıkları filiz ve yaprak biçimli hayvan motifleriyle yapılan karmaşık süsleme. (Bk. ANSİKL.) || Rumî şemse, kitap ciltlerinin üst kapağına yapılan, güneşe benzer süsleme. (Uzun, ucu sivri ve kıvrık yapraklardan meydana gelir ve güneş biçiminde olurdu. Yekpare şemse, mülevven şemse, mülemma şemse, sıvama şemse, üstten ayırma şemse, alttan ayırma şemse gibi türleri yardır.) Rumî tahrir, kitap ciltlerinin üst kapağına yapılan bir süsleme türü. (Siyah çizgilerden meydana gelirdi.)
—Takvim. Rumî takvim, Osmanlı devletinde, 1678’den sonra maliye işlemlerinde kullanılan takvim. || Rumî sene, Rumî takvim esasına dayanan ye Mart ayından başlatılan takvim yılı. Bk. ANSiKL.
—ANSİKL G. sanıl. Rumî, Türk süsleme sanatının klasik üslûplarındandı. Gerek mimarîde, gerek eşya üzerinde en çok kullanılan süsleme tarzıydı. Bu adı, Roma İmparatorluğu yönetimi altındaki Anadolu’ya Diyarı Rum denmesinden dolayı aldı. Rumî süsleme tarzı Türk ve İslâm ülkelerinde çok yaygın olan bir süsleme üslûbuydu. Bunu daha çok Anadolu Selçukluları geliştirdi.
—Takvim. Rumî sene adı verilen takvim gibi M.Ö. 46’da Roma imparatoru Jül Sezar adına düzenlenen takvim esasına dayanır. Rumî ayların bazısı Selefki, bazısı Julianus takviminden alındı. Bazı ayların adları değişmeden kullanıldı. Malî yıl, hicrî-kamerî yıl başlangıcına dayanır ve yılbaşı, 1 Mart olarak kabul edilir. Rumî sene ile hicrî sene arasında süre farkı vardır. Hicrî sene 354, Rumî sene ise 365 gündür. Bu yüzden, Rumî sene, her 33 yılda hicrî seneyi bir yıl geçer. Bu farkı gidermek için Rumî seneden, her 33 yılda bir hicret yılı düşürülür: buna sıvış senesi denir. Rumî sene, milâdî 584 yıl sonra başlatıldı. Bu yüzden, Rumî seneyi bulmak için milâdî seneden 584 çıkarılır. Rumî sene, 1840’ta yeniden düzenlendi. Osmanlı devletinin sonlarına kadar malî işlemlerde kullanılan Rumî sene 1925’te, milâdî takvim yılının kabul edilmesi üzerine bırakıldı. Rumî senenin yılbaşı sayılan Mart ayı, malî yılbaşı olarak kaldı.

¦ Rumiye i. Esk. Rumî’nin dişili: Sene-i rumiye.
Rumî altın veya atik Rumî, Mahmud II (1808-1839) devrinde basılan altın. 1821’e kadar çıkarıldı. Altın 27 mm çapında ve 4,80 gr ağırlığında, ayarı 23 ve 25 kuruş rayicindeydi. Bu altının yarımı ve dörtte birlikleri de (rubiye) vardı.
Rumî cedid altını, Mahmud II zamanında (1808-1839) ve hükümdarlığının 9. yılından 15. yılına kadar geçen süre içinde basılan altın. Bu altına halk arasında yazılı mahmudiye de denilirdi. Ayarları milim hesabıyla binde 800’dür (veya 19 ayar). Sikkenin ön yüzünde, ortada, tuğra ve çevresinde sultan ul-bahreyn es-sultan ibnis sultan (iki denizin hakanı sultan oğlu sultan) yazılıdır. Arka yüzünde ortada senei cülûs (tahta çıkış yılı) ve bunun altında duribe fi Kosntantiniyye 1223 (İstanbul’da basıldı 1223), es-Sultan Mahmud Han İbnis sultan Abdülhamid Han dame mülkehu (Sultan Abdülhamid’in oğlu sultan Mahmud Han Mülkü daim olsun) yazılıdır. Rumî cedid altınlarının çiftesi 4,80 gr ve tekleri de 2,40 gr gelir.
RUMÎ sıf. (ar. Rûm’dan Rûmî). Esk. Roma İmparatorluğuyla ilgili, Roma İmparatorluğunda yaşamış olanlara ait. || Bizans İmparatorluğuna ve bu imparatorluğun hâkimiyeti altındaki kimselere ilişkin. || Anadolu ile ilgili. Anadolu’ya bağlı. || Anadolulu, || Osmanlı İmparatorluğuna ve bu imparatorlukta yaşayan kimselere ilişkin.
—G. santl. Anadolu Selçuklularının kullandıkları filiz ve yaprak biçimli hayvan motifleriyle yapılan karmaşık süsleme. (Bk. ANSİKL.) || Rumî şemse, kitap ciltlerinin üst kapağına yapılan, güneşe benzer süsleme. (Uzun, ucu sivri ve kıvrık yapraklardan meydana gelir ve güneş biçiminde olurdu. Yekpare şemse, mülevven şemse, mülemma şemse, sıvama şemse, üstten ayırma şemse, alttan ayırma şemse gibi türleri yardır.) Rumî tahrir, kitap ciltlerinin üst kapağına yapılan bir süsleme türü. (Siyah çizgilerden meydana gelirdi.)
—Takvim. Rumî takvim, Osmanlı devletinde, 1678’den sonra maliye işlemlerinde kullanılan takvim. || Rumî sene, Rumî takvim esasına dayanan ye Mart ayından başlatılan takvim yılı. Bk. ANSiKL.
—ANSİKL G. sanıl. Rumî, Türk süsleme sanatının klasik üslûplarındandı. Gerek mimarîde, gerek eşya üzerinde en çok kullanılan süsleme tarzıydı. Bu adı, Roma İmparatorluğu yönetimi altındaki Anadolu’ya Diyarı Rum denmesinden dolayı aldı. Rumî süsleme tarzı Türk ve İslâm ülkelerinde çok yaygın olan bir süsleme üslûbuydu. Bunu daha çok Anadolu Selçukluları geliştirdi.
—Takvim. Rumî sene adı verilen takvim gibi M.Ö. 46’da Roma imparatoru Jül Sezar adına düzenlenen takvim esasına dayanır. Rumî ayların bazısı Selefki, bazısı Julianus takviminden alındı. Bazı ayların adları değişmeden kullanıldı. Malî yıl, hicrî-kamerî yıl başlangıcına dayanır ve yılbaşı, 1 Mart olarak kabul edilir. Rumî sene ile hicrî sene arasında süre farkı vardır. Hicrî sene 354, Rumî sene ise 365 gündür. Bu yüzden, Rumî sene, her 33 yılda hicrî seneyi bir yıl geçer. Bu farkı gidermek için Rumî seneden, her 33 yılda bir hicret yılı düşürülür: buna sıvış senesi denir. Rumî sene, milâdî 584 yıl sonra başlatıldı. Bu yüzden, Rumî seneyi bulmak için milâdî seneden 584 çıkarılır. Rumî sene, 1840’ta yeniden düzenlendi. Osmanlı devletinin sonlarına kadar malî işlemlerde kullanılan Rumî sene 1925’te, milâdî takvim yılının kabul edilmesi üzerine bırakıldı. Rumî senenin yılbaşı sayılan Mart ayı, malî yılbaşı olarak kaldı.
¦ Rumiye i. Esk. Rumî’nin dişili: Sene-i rumiye.

Rumî altın veya atik Rumî, Mahmud II (1808-1839) devrinde basılan altın. 1821’e kadar çıkarıldı. Altın 27 mm çapında ve 4,80 gr ağırlığında, ayarı 23 ve 25 kuruş rayicindeydi. Bu altının yarımı ve dörtte birlikleri de (rubiye) vardı.
Rumî cedid altını, Mahmud II zamanında (1808-1839) ve hükümdarlığının 9. yılından 15. yılına kadar geçen süre içinde basılan altın. Bu altına halk arasında yazılı mahmudiye de denilirdi. Ayarları milim hesabıyla binde 800’dür (veya 19 ayar). Sikkenin ön yüzünde, ortada, tuğra ve çevresinde sultan ul-bahreyn es-sultan ibnis sultan (iki denizin hakanı sultan oğlu sultan) yazılıdır. Arka yüzünde ortada senei cülûs (tahta çıkış yılı) ve bunun altında duribe fi Kosntantiniyye 1223 (İstanbul’da basıldı 1223), es-Sultan Mahmud Han İbnis sultan Abdülhamid Han dame mülkehu (Sultan Abdülhamid’in oğlu sultan Mahmud Han Mülkü daim olsun) yazılıdır. Rumî cedid altınlarının çiftesi 4,80 gr ve tekleri de 2,40 gr gelir.