BALKAN TÜRKOLOJISI

Balkan Türkolojisi neden önemli?, Müjdat Kayayerli

Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi Prof. Dr. Tacida-Nimetullah Hafız tarafından Kosova Prizren'de kuruldu. Kısa adı BALTAM olan bu kuruluş Balkan Türkolojisi nde atılım yaparak ilk sempozyumunu KKTC'de, ikinci sempozyumunu Kosova Prizren'de ve Bosna-Hersek'teki Mostar'da düzenledi. Üçüncü sempozyumu ise Karadağ'ın tarihi ve turistik şehrinde, tarihi şehre girerken taştan yapılmış kapı girişinde Tito'nun “Başkalarınkini istemeyiz, bizimkilerini de vermeyiz” sözü yazılı kentte yaptı.

Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 80. yıldönümü münasebetiyle hazırlanan bu sempozyumda 51 bildiri sunuldu. Türkiye'den çok az Türkoloğun katıldığı bu sempozyuma Rusya dahil bütün Balkan ülkelerindeki Türkologlar katıldılar. Karadağ Kültür Bakanlığı ile Eğitim ve Bilim Bakanlığı himayesinde, TC Başbakanlık Tanıtma Fonu, Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Vakfı ve Türk Kültürüne Hizmet Vakfı'nın maddi destekleriyle yapılan Balkan Türkolojisi sempozyumunda Balkanlar 'la ilgili bir ‘Bilgi Bankası' oluşturulması ve Osmanlı-Türk eserlerinin korunması da gündeme geldi.

‘Nik Hajdukoviç'in Anılarında Türkiye ve Türkler ' konulu bildiri sunan Podgoriça Tarih Enstitüsü Başkanı Slavko Bursanoviç, ‘ Türkleri n Hoşgörülü İnsanlar' olduğuna inanıyor. Bursanoviç ‘Kanuni'nin, Barbaros'un giremediği Karadağ Kotor şehrine ilk defa Baltam sayesinde ilk Türkleri n geldiğini' çekinmeden söyleyebiliyor. Zeçinya'daki Manastır'a girerken bu sözünü teyit ederek, ‘Osmanlı döneminde bile bu kadar fazla Türk'ü bir arada görmemiştik' diyor. Karadağ müzesindeki Karadağ rölyeflerini gösteren

Bursanoviç, ‘Bu haritaya dikkatlice bakarsanız, dağlık bölgeler tarihte yine Karadağlılarındı, kıyılar İtalyanların, en güzel ovalarımız da Osmanlı Türkleri nindi' diyerek en münbit arazilerde Osmanlı Türkleri nin bulunduğunu ifade etmek istiyordu.

‘Karadağlı Kral Nikolo'nın Şiirlerinde Türkleri n Kahramanlıkları' konulu bildiri sunan Niksiç Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Novak Kilibarda ise,Mostar'daki Türkoloji Sempozyumu'na katılırken üç koruma görevlisiyle birlikte gittiğini, artık Türkleri n düzenlediği toplantılara yalnız gidebildiğini ifade ederek, Balkanlar 'da Atatürk konulu bir sempozyumun ihtiyaç haline dönüştüğünü dile getirdi.

‘Piva Manastırında Ktitor Portresi' adlı bildiri sunan Tatjana Koprıviça ise 1573 - 1586'da yapılan bu manastırın inşa edilmesine Sokullu'nun yardım ettiğini iddia ediyor ve duvar resimlerinde Türk kıyafetlerinin bulunduğunu, buradaki resmin de Sokullu Mehmet Paşa olabileceğini ispat ediyor.

Belgrat Üniversitesi Türkoloji Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Mirjana Teodosijeviç ise Sırp-Türk ilişkilerinde Türk Dili'nin önemini bildiği Türkçe ile ifade ederek Sırpların Türkçe öğrenmeye ve bilmeye ihtiyaçları olduğunu belirtiyor. Resmi görüşmelerde Osmanlı döneminde ‘tercümanların rolünü' de dile getiren Mirjana, Türk atasözlerinin Sırpçada çok olduğunu bunlardan bir tanesinin de ‘Herkes der kendine, yine kendi kendine' diyor. Derslerin bir zamanlar Slovenya'da Türkçe okutulduğunu, altı Türkçe-Sırpça sözlük basıldığını söyleyen Mirjana, Türkoloji alanında doktora çalışması yaptırıyor. 'Çat pat' Türkçesinden, ‘Bugün Sırpçada 10 bin Türkçe sözcüğe ulaşılmıştır' diyen Mirjana,Türkçe sözlüklerde bile bulunmayan kelimeler olduğunu belirtiyor.

Zeçinya Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Vojislav P. Nikçeviç de Karadağ'ın Osmanlı Türkleri sayesinde korunduğunu, bunun için de Osmanlılara teşekkür borçları olduğunu söylerken ‘ Türkler le bütün hesaplarımızı temizledik, düşmanlıklar ortadan kalktı, artık biz dostuz' diyebiliyor.

Makedonya'dan Fahri Kaya Bey'de ‘Atatürk sadece Türkiye için değil, Balkan devletleri için de çok önemlidir. Atatürk'ü biz de devlet adamı olarak örnek almalıyız. Atatürk öğretmenlerine saygılıydı. Manastır'daki öğretmeni Mehmet Tevfik Bilge O'nun sayesinde yıllarca milletvekili olabilmiştir' diyerek ' Balkanlar 'da Atatürk Sempozyumu Yapılmasını teşvik etmekteydi.

Türkoloji kongresinde “Alimler anlaştı ve alem, yani Balkanlar tekrar aydınlandı.” Balkanlar artık eski dönemdeki gibi “barut fıçısı” değil, çok dilli, çok dinli, çok kültürlü halkların korunduğu bir “barış bölgesi” olma yolunda. Osmanlı Türk kültür mirası ve Türkçe bütün Balkan halklarının kültürlerinde yaşıyor. Balkanlar 'da her insan kimliğini arıyor. Belgrat'ta Damat Ali Paşa Türbesi önünde dua eden bir Boşnak ‘Türküm elhamdülillah, Müslümanım elhamdülillah' diyor. Balkanlar 'da ortak düşüncelere ve ortak kültürlere önem verilirken, yumuşak ve hoşgörülü bir bakış tarzıyla meselelere çözüm bulmak en önemli tavır olarak gözüküyor. Özellikle Osmanlı kültürünü işlemek en iyisi.

Karadağ'daki arşiv ve müzeler sayısız Osmanlı kaynaklarıyla araştırmacı bekliyor. Müzelerdeki 49 Osmanlı-Türk bayrağı ve eski eserler inceleme bekliyor. Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi'nde yanan 67 şeriye sicilinin Dubrovnik ve İstanbul'daki nüshaları araştırılmaya değer.Üsküp tarihi incelenecek olursa, Osmanlı Türkleri nin hoşgörüsü Balkanlar 'da daha da önem kazanacak. Kotor'da 1928 yılında Sırpça basılan bir kitapta Osmanlı Türkleri ile Karadağlıların ilişkileri hem savaşlarda, hem de görüşmelerde tek tek anlatılıyor. Bu eserin Türkçeye çevrilmesi bazı konuların aydınlanmasına da vesile olabilir. Bu bakımdan Balkan halkları arasındaki ayrılıkları, ortak yönleri araştırırken BALTAM'a büyük görevler düşüyor.

Karadağ'da, Sırbistan'da nereye giderseniz gidin, her yerde Kosova'da, Bosna Hersek'te, Sancak'ta, Makedonya'da, Hırvatisyan'da, Arnavutluk'ta, Batı Trakya'da, Bulgaristan'da, Moldava'da Türkçe sözcüklere, deyim ve atasözlerine, tarihi eserlere rastlayabilirsiniz. Balkanlar 'da insanlar kendi kimliklerini ararken, ‘Türk ulusundanım, yaşadığım devletin tebasıyım, Batı uygarlığındanım' diyor. Türkler ‘Turks' olarak biliniyor ve söyleniyor. Türkler deyince akla ‘İstanbul' geliyor. Balkanlar için İstanbul'un ayrı bir önemi var. Balkanlar 'da yavaş yavaş “bir bölge dili ve kültürü” oluşuyor. Ortak bir dil aranıyor. Bu ortak dil, adalete, liyakate, sadakate ve yeteneğe önem veren, barış dili, iletişim dili Türkçe olursa, Türkiye kalbimiz kadar sevdiğimiz Balkanlar 'da istenen, aranan ülke konumuna gelebilir. Bunun için M. Kemal Atatürk'ün Ankara'da toplanan ‘ Balkan İtilafı' konferans delegelerine yaptığı şu konuşmayı unutmamak gerekir:

“... Balkan milletleri, içtimai ve siyasi ne çehre arz ederlerse etsinler, onların Orta Asya'dan gelmiş, yakın soylardan müşterek cedleri olduğunu unutmamak lazımdır. Karadeniz kuzey ve güney yollarıyla binlerce seneler deniz dalgaları gibi birbiri ardınca gelip Balkanlar da yerleşmiş olan insan kitleleri, başka başka adlar taşımış olmalarına rağmen, hakikatte tek beşikten çıkan ve kardeş kavimlerden başka bir şey değildirler...”

Bu bakımdan Balkanlar 'da üçüncü ve dördüncü yüzyılda Hun, Avarlar, Pomak, Yörük ve Türkmen, Kıpçak Türkleri nin yerleşik ulus ve halklarla her alanda etkileşmenin ve kazanımların ortaya çıkmasını sağlayacak, Torbeşlerin, Peçenek, Uz ve Kumukların gerçek kimliklerine kavuşacağı Türkoloji araştırmalarına da bir an önce başlanılmalıdır.

Bütün Balkanlar 'da bu faaliyetler yapılırken, 28 Mayıs 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Balkan ülkelerine gönderdiği aşağıdaki ferman devamlı gündemde tutulmalıdır: “... Ben Fatih Sultan Han, bütün dünyaya ilan ediyorum ki hiç kimse, ne bu adı geçen insanları, ne de onların kiliselerini rahatsız etmesin. İmparatorluğumda huzur içerisinde yaşasınlar ve bu göçmen durumuna düşen insanlar özgür ve güvenlik içerisinde yaşasınlar. İmparatorluğumdaki tüm memleketlere dönüp korkusuzca kendi manastırlarına yerleşsinler.

Ne padişahlık eşrafından, ne vezirlerden veya memurlardan, ne hizmetkarlarımdan, ne de imparatorluk vatandaşlarından hiç kimse bu insanların onurunu kırmayacak ve onlara zarar vermeyecektir.

Hiç kimse bu insanların hayatlarına, mallarına ve kiliselerine saldırmasın, hor görmesin veya tehlikeye atmasın. Hatta bu insanlar başka ülkelerden devletime birisini getirirse, onlar da aynı haklara sahiptir...

... Yemin ediyorum ki; emrime uyarak bana sadık kaldıkları sürece tebaamdan hiç kimse bu fermanda yazılanların aksini yapmayacaktır....”

Sonuç olarak; Balkan ülkelerinde Türkoloji araştırmalarına ne kadar çok önem verilirse, o kadar çok verim alınabilir. Böylece Balkan halklarının tarih, edebiyat, dil, halk bilimi eserlerinde zenginlikler, etkileşimler, kültürler, yaklaşımlar ve kazanımlar da ortaya çıkacaktır. Bu araştırmalar Balkan halkları arasında dostluk ve kardeşliği güçlendirerek insanlığa ve dünya barışına katkıda bulunacaktır. Düşmanlıklar ortadan kalkacak işbirliği, ortak kazanım ve değerler ön planda yer alacaktır.

Balkan insanı Türk kavramını bir ırk olarak değil, dürüstlüğün, hoşgörünün, güçlülüğün, iyiliğin bir sembolü olarak görmeye devam ediyor. Olumsuz tabloların olması da bizleri incitmemeli. Bunun için Türk kültürü Balkanlar 'da müzikte, dil ve edebiyatta, kentlerde, ilmi bildirilerde, kimliklerde, halk biliminde, günlük dilde, yayınlarda, yayın araçlarında yaşamalı ve yaşatılmalıdır.

Tuna nehri etrafındaki ülkelerde Türkoloji çalışmalarına ağırlık verilmeli, Edirne Trakya Üniversitesi ve İstanbul'daki kuruluşlar Balkanlar 'daki etkinliklere destek vermelidir. Balkanlar da Kültür Antropolojisi çalışmaları yoğun bir şekilde yapılmalıdır.

KOSOVA'DA TÜRKOLOJİ BÖLÜMÜ'NE İLGİ ARTIYOR , 12 Ocak 2004

-KOSOVA'DA TÜRKOLOJİ BÖLÜMÜ'NE İLGİ ARTIYOR -DİL, TARİH VE EDEBİYAT KİTAPLARI YOK PRİŞTİNE (A.A) - 12.01.2004 - İbrahim Arslan - Kosova'da Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi'nin birçok bölümünde öğrenci sıkıntısıçekilirken Türkoloji Bölümü'ne ilgi giderek artıyor.

Bölüm Başkanı Prof. Dr. İrfan Morina, A.A muhabirine yaptığı açıklamada, Türkoloji 'de 80'in üzerinde öğrenci olduğunu, 1988/89 öğretim yılında güçlükle açılan bölümünden bugüne kadar mezun Türkologsayısının da 30'a yakın olduğunu belirtti.

Türkoloji Bölümü'nde, sadece Türkçe değil, Arnavutça ve Boşnakça da eğitim görenler olduğunu kaydeden Prof. Dr. Morina, Türk uyruklu öğrencilerin toplam öğrenci sayısının yaklaşık yüzde 25'ini oluşturduğuna dikkati çekti.

Son yıllarda Türkiye'den büyük destek gördüklerini söyleyen Prof. Dr. Morina, Milli Eğitim Bakanlığı, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA), Türk Eşgüdüm Bürosu, Kosova Türk Taburu, Anadolu Kalkınma Vakfı (AKV) Kosova Temsilciliği'nin katkı sağladıklarını vurguladı.

Bölümde, İngilizce dil dersi dışında, bütün derslerin Türkçe yapıldığını belirten Prof. Dr. Morina, Sakarya Üniversitesi'nden Doç. Dr. Cevdet Şanlı ve Eskişehir Üniversitesi'nden Doç. Dr. Osman Köksal gibi öğretim görevlilerinin katkıları ve yardımlarına değindi.

Bölüm Başkanı Prof. Dr. Morina, şu anda Türkoloji Bölümü'ndeki en büyük sorunun dil, tarih ve edebiyatla ilgili üniversite kitaplarının yokluğu olduğunu da söyledi.

Prof. Dr. Morina, Türkiye'deki ilgili makamlara bu konuda iki yıl önce başvurduklarını, ancak henüz olumlu bir sonuç alamadıklarını belirtti.

Priştine Üniversitesi Türkoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. İrfan Morina, bölümün amacının, eğitimde, iletişimde ve tarih alanında araştırma yapabilecek bilim adamları, öğretime katkı sunacak öğretmen yetiştirmek olduğunu kaydederek, Sakarya Üniversitesi ile yapılan protokol sonucu öğrencilerin bu üniversitedeki çalışmaları internet aracılığıyla anında izleyebildiklerini hatırlattı.

-KOSOVA`DA BALKAN TÜRKOLOJİ SEMPOZYUMU, 28 Eylül 2001

-KOSOVA`DA I. ULUSLARARASI BALKAN

`` TÜRKOLOJİ GÜNLERİ``...

1 2 3 4

..... sayfa başına dön

anasayfa'ya git